Νομοτέλεια
causality, causation
Ειμαρμένη, η τοποτηρήτρια της Κοσμικής Νομοτέλειας
- Είναι η εξέλιξη ορισμένων διαδικασιών ή καταστάσεων που πραγματοποιούνται σύμφωνα με τους εγγενείς νόμους.
Με άλλα λόγια είναι η αιτιότητα της Φύσης ή η φυσική αναγκαιότητα.
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Νομοτέλεια" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "νόμος".
Εισαγωγή[]
Η νομοτέλεια προϋποθέτει απόλυτους νόμους υπό τους οποίους εξελλίσονται τα φυσικά ή κοινωνικά φαινόμενα, καθώς και τη σχέση αιτίου - αποτελέσματος που υπάρχει σε αυτά.
Κοσμική Νομοτέλεια[]
Προσωκρατική Νομοτέλεια[]
Η αμείλικτη Ειμαρμένη, σκληρή ως άρκτος, τοποτηρήτρια της Κοσμικής Νομοτέλειας
Ειμαρμένη, η τοποτηρήτρια της Κοσμικής Νομοτέλειας
Η αντίληψη, πως η κυρωτική λειτουργία των κανόνων της κοινωνικής ηθικής εκφράζει τα απο θεών νόμιμα, περιέχει τα πρώτα σπέρματα της θεωρίας για το Φυσικό Δίκαιο.
Είναι αξιοπρόσεκτο ότι αυτή η αντίληψη αποσυνδέει τη νομοτέλεια των κανονιστικών ρυθμίσεων από την ανθρώπινη βούληση και τις ρευστές, όσο και συχνά ιδιοτελείς, σκοπιμότητες που εκείνη επιδιώκει να ικανοποιήσει. Πάνω και πέρα απο την τάση της πλεονεξίας, αλλά και πέρα απο τις εγγενείς ανακολουθίες, που χαρακτηρίζουν την ανθρώπινη βούληση, ισχύει μια αναπόφευκτη, όσο και (όχι σπάνια) αδυσώπητη νομοτέλεια.
Σε πρώτη προσέγγιση αυτή η νομοτέλεια αποδόθηκε, καθώς σημειώθηκε ήδη, στους θεούς.
Γρήγορα όμως τα ανήσυχα πνεύματα των προσωκρατικών εντόπισαν αυτήν τη νομοτέλεια στην αρμονία που διέπει τον φυσικό κόσμο. Και εκεί η σύγχρονη έρευνα εντοπίζει τις πρώτες πηγές του φυσικού δικαίου.
Αυτήν την αντίληψη για τη λεγόμενη "Κοσμική Δικαιοσύνη" εκφράζει το χωρίο του Αναξίμανδρου (από τη συλλογή Diels - Kranz, Die Fragmente der Vorsokratiker, I 89, 11-15), γνωστό ως το αρχαιότερο σωζόμενο κείμενο ελληνικού και συνακόλουθα ευρωπαϊκού φιλοσοφικού στοχασμού:
λέγει δ' αυτήν μήτε ύδωρ μήτε άλλο τι των καλουμένων είναι στοιχείων, αλλ' ετέραν τινά φύσιν άπειρον, εξ ής άπαντας γίνεσθαι τους ουρανούς και τους εν αυτοίς Κόσμους. Εξ ών δε η γένεσίς εστι τοις ούσι, και την φθοράν εις ταύτα γίνεσθαι κατα το χρεών. Διδόναι γαρ αυτά δίκην και τίσιν αλλήλοις της αδικίας κατά την του Χρόνου τάξιν.
Ερμηνεύοντας αυτό το χωρίο ο Bertrand Russel παρατηρεί οτι:
«η ιδέα της δικαιοσύνης, κοσμικής και ανθρώπινης, έπαιξε ένα ρόλο στην Ολυμπιακή Θρησκεία και στην Ελληνική Φιλοσοφία, που δεν είναι απολύτως εύκολο στο σύγχρονο άνθρωπο να εννοήσει.
Πράγματι η λέξη "δικαιοσύνη" (justice) δέν εκφράζει παρά κατά προσέγγιση αυτό που υπονοείται, αλλά είναι δύσκολο να βρούμε άλλη προσφορότερη λέξη.
Η υπόθεση που φαίνεται να εκφράζει ο Αναξίμανδρος ομοιάζει να είναι: Πιθανόν να υπάρχει κάποια ιδανική αναλογία πυρός, γης (εδάφους) και ύδατος στον Κόσμο. Αλλά κάθε στοιχείο (νοούμενο ως θεός) προσπαθεί αδιάλειπτα να επεκτείνει το κράτος του.
Υπάρχει όμως ενα είδος αναγκαιότητας ή φυσικού νόμου, που συνεχώς αποκαθιστά την ισορροπία. Εκεί, όπου υπήρξε το πυρ, λόγου χάρη, υπάρχει τώρα τέφρα, που είναι έδαφος.
Η αντίληψη αυτή της δικαιοσύνης - της μη υπέρβασης σε καμία στιγμή του χρόνου, των καθορισμένων ορίων - ήταν μιά απο τις βαθύτερες ελληνικές πεποιθήσεις».
Αυτή η γενικότερη πεποίθηση για τη φυσική νομοτέλεια, που εκφράζει η λεγόμενη κοσμική δικαιοσύνη, συναντάται στο χωρίο του Ηρακλείτου που διέσωσε ο Πλούταρχος:
Ηλιος ουχ υπερβήσεται μέτρα, Ει δε μή, Ερινύες μιν Δίκης επίκουροι εξευρήσουσιν .
Αυτή η αδυσώπητη νομοτέλεια των κυρώσεων, σε περίπτωση ανατροπής της αρμονίας διαμέσου της αδικίας, ισχύει ακόμη και για τους Ολύμπιους, όπως τους έπλασε η φαντασία με τις διαστάσεις των ανθρώπινων αρετών και αδυναμιών. Ακόμη και με την ανθρώπινη ροπή για αδικία.
Η αδυσώπητη όμως νομοτέλεια, την οποία συνεφέλκει η αδικία, κατίσχυσε και στην περίπτωση των Ολυμπίων. Το κράτος τους, κράτος άναρχο, που δεν σεβόταν την αρμονία, την οποία εκφράζει η αποστροφή προς την υπερβολή, δεν άντεξε στο χρόνο. Και οι Ολύμπιοι θεοί κατέρρευσαν και χάθηκαν.
Με αυτήν την έννοια της αναπότρεπτης νομοτέλειας, της δικαιοσύνης δηλαδή που εκφράζει εκείνο που αρμόζει στην ουσία του όντος, από την οποία τούτο δεν μπορεί να διαφύγει ατιμωρητί, γινόταν κατανοητή από την ελληνική Σκέψη και την Μουσική. Και σε αυτήν προσέβλεπαν, ως αρμονία με κανόνες νομοτέλειας, απο την οποία δεν μπορούσε κανείς να εκτραπεί δίχως τον κίνδυνο της παραφωνίας.
Έτσι έφτασαν στο σημείο να προσδιορίζουν το ρυθμό της μουσικής με τον ίδιο όρο, «νόμος», όπως τούτο εκφράζει ο στίχος του Αλκμάνα:
οίδα δ' ορνίθων νόμως πάντων.
Με το ίδιο τούτο νόημα γινόταν λόγος επίσης και για
το δίκαιον της Μούσης και το νόμιμον .
Πυθαγόρεια Νομοτέλεια[]
Κατα τους Πυθαγορείους η νομοτέλεια της κοσμικής δικαιοσύνης που διέπει το φυσικό Σύμπαν έχει μαθηματική διάρθρωση, εκφράζει δηλαδή άκαμπτη μαθηματική αναλογία.
Και αυτή η μαθηματική ακαμψία αποκαλύπτει την ουσία και την έννοια της δικαιοσύνης.
«Η δικαιοσύνη στους Πυθαγορείους εκφράζεται με τον αριθμό "ισάκις ίσον" (π.χ. τον 8 = 4 + 4, 4 = 2 + 2, 2 = 1 + 1).
Σε κοινωνική σχέση πρέπει να τηρηθή μια τέτοια αναλογία και ισορροπία των μερών. Αυτό είναι το έργο του δικαίου. Ότι αφαιρείται απο κάποιον σε μια κοινωνική σχέση, πρέπει κατα την ίδια αναλογία να του προστεθεί.
Έτσι συμπίπτει η δικαιοσύνη με την ανταπόδοση. Και η ποινή, όπως και η επανόρθωση μιας ζημίας, είναι ανταποδόσεις».
Σε σχόλιο του Αλεξάνδρου του Αφροδισιέως συναντάμε την παρατήρηση:
και προ τούτου [sc.του Δημοκρίτου], ως είρηται, οι Πυθαγόρειοι τινών ολίγους ορισμούς απέδωκαν, ούς ορισμούς εις τους αριθμούς ανήγον· δικαιοσύνης γαρ φασίν, εστιν αριθμός ο διαιρών την δεκάδα δίχα και τα λοιπά ομοίως .
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
- Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
- Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
- Εκτενής αναφορά στο site του Κώστα Μπέη
- [ ]
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)