Αψίδα

Αψίς

Arch, apsis

Αψίδα

---

1. Λίθος "κλείδα"
2. Αψιδόλιθος (θολίτης)
3. Εξωράχιο
4. Επίκρανο
5. Εσωράχιο
6. Ανύψωση
7. Καθαρό άνοιγμα
8. Αντέρεισμα

- Ένα Δόμημα.

Ετυμολογία

Η ονομασία "αψίδα" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "[[]]".

Εισαγωγή

Η αψίδα είναι ένα αρχιτεκτονικό δόμημα το οποίο δημιουργεί άνοιγμα στον χώρο ενώ ταυτόχρονα υποστηρίζει βάρος (π.χ. θύρα σε λίθινο τοίχο).

Οι αψίδες άρχισαν να εμφανίζονται στη 2η Χιλιετία π.Χ. στην πλίθινη αρχιτεκτονική της Μεσοποταμίας.

Η συστηματική χρήση τους άρχισε από τους Ρωμαίους οι οποίοι ήταν οι πρώτοι που εφάρμοσαν την τεχνική αυτή σε ευρύ φάσμα οικοδομημάτων.

Στην Ευρώπη, την ημικυκλική αψίδα διαδέχθηκε η οξυκόρυφη Γοτθική αψίδα ή Γοτθική κυκλική αψίδα (ogive) της οποίας ο άξονας (centreline) του τόξου ακολουθεί πιστότερα τις δυνάμεις σύνθλιψης, επιτυγχάνοντας έτσι μεγαλύτερη αντοχή.

Η ημικυκλική αψίδα μπορεί να εξομαλυνθεί ώστε να παραχθεί ελλειπτική αψίδα, όπως στη γέφυρα Ponte Santa Trinita στη Φλωρεντία.

Σήμερα είναι πλέον γνωστό ότι οι θεωρητικά ισχυρότερες μορφές αψίδας είναι

• η παραβολική και
• η αλυσσοειδής.

Στην οικοδομική, οι παραβολικές αψίδες πρωτοχρησιμοποιήθηκαν από τον Ισπανό αρχιτέκτονα Αντόνιο Γκαουντί, ο οποίος θαύμαζε το δομικό σύστημα του Γοτθικού ρυθμού, εκτός από τα αντερείσματα που χρησιμοποιεί, τα οποία αποκαλούσε περιφρονητικά «αρχιτεκτονικά δεκανίκια».

Οι αλυσσοειδείς και παραβολικές αψίδες μεταφέρουν όλες τις οριζόντιες δυνάμεις στη θεμελίωση και για αυτό τον λόγο δεν χρειάζονται πρόσθετα στοιχεία.

Η πεταλοειδής αψίδα βασίζεται στην ημικυκλική αψίδα, αλλά τα χαμηλότερα άκρα της προεκτείνονται κι κι άλλο γύρω από τον κύκλο μέχρι να αρχίσουν να συγκλίνουν. Οι πρώτες γνωστές πεταλοειδείς αψίδες που γνωρίζουμε προέρχονται από το βασίλειο της Αξώμης (σημ. Αιθιοπία και Ερυθραία) γύρω στον 3ο-4ο αι. μ.Χ., περίπου την ίδια εποχή με τα πρωιμότερα παραδείγματα στη Ρωμαϊκή Συρία, υποδεικνύοντας έτσι Αξωμιτική ή Συριακή προέλευση αυτού του τύπου αψίδας.

Ιστορία

Οι πραγματικές αψίδες, αντίθετα από τους προβόλους, ήταν γνωστές σε διάφορους πολιτισμούς της ανατολικής Μεσογείου και του Μεξικού αλλά η χρήση τους ήταν σπάνια και περιοριζόταν σε υπόγειες κατασκευές, όπως οι αποχετεύσεις, όπου το πρόβλημα των πλευρικών καταπονήσεων είναι πολύ περιορισμένο.

Σπάνια εξάιρεση είναι η πύλη, στην Ασκαλώνα του Ισραήλ, η οποία χρονολογείται στην Χαλκοκρατία, περί το 1850 π.Χ. Πρώιμο παράδειγμα αψίδας με θολίτες εμφανίζεται στην αρχαία ελληνική πεζογέφυρα της Ρόδου.

Το 2010, ανακαλύφθηκε από robot ένας μεγάλος αψιδωτός διάδρομος κάτω από την πυραμίδα του Κουετζαλκοάτλ, η οποία βρίσκεται στην αρχαία πόλη Τεοτιχουακάν, βορείως της Πόλης του Μεξικού. Ο διάδρομος αυτός χρονολογείται στο 200 μ.Χ.

Οι Ρωμαίοι, οι οποίοι έμαθαν την αψίδα από τους Έλληνες και τους Ετρούσκους, τη βελτίωσαν και ήταν οι πρώτοι που αξιοποίησαν πλήρως τις δυνατότητές της σε υπέργειες κατασκευές.

Οι Ρωμαίοι ήταν οι πρώτοι κατασκευαστές στην Ευρώπη, ίσως και στον κόσμο, οι οποίοι αναγνώρισαν τα πλεονεκτήματα της αψίδας, του θόλου και του τρούλου.

Σε όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οι μηχανικοί τους ανήγειραν αψιδωτές κατασκευές όπως

• γέφυρες,
• υδραγωγεία και
• πύλες.

Επίσης, εισήγαγαν την θριαμβική αψίδα ως τύπο στρατιωτικού μνημείου. Οι θόλοι άρχισαν να χρησιμοποιούνται για τη στέγαση μεγάλων εσωτερικών χώρων όπως οι αίθουσες και οι ναοί, ενώ ανάλογη χρήση είχαν και οι τρουλωτές κατασκευές, από τον 1ο αιώνα π.Χ. κ.ε.

Η τμηματική αψίδα πρωτο-χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους, οι οποίοι συνειδητοποίησαν ότι η αψίδα μιας γέφυρας δεν είναι απαραίτητο να σχηματίζει ημικύκλιο, όπως η γέφυρα του Alconétar ή η Πόντε Σαν Λορέντζο. Επίσης τις χρησιμοποίησαν συστηματικά στην κατασκευή κατοικιών, όπως στην Ωστία

Δομική

Ο προβληματισμός γύρω από τον τρόπο κατασκευής της αψίδας αρχίζει από το γεγονός ότι αυτή απαιτεί τη συγκράτηση όλων των στοιχείων της μεταξύ τους.

Μια λύση είναι η κατασκευή προτύπου (καλουπιού) (παραδοσιακά, ξύλινου) το οποίο ακολουθεί με ακρίβεια το εσωτερικό της αψίδας. Αυτή η μέθοδος είναι γνωστή ως κεντράρισμα (centring). Οι θολίτες τοποθετούνται πάνω στο καλούπι μέχρι να συμπληρωθεί η αψίδα και να μπορεί να στηρίζεται μόνη της.

Για αψίδες με ύψος μεγαλύτερο από του ανθρώπου, χρειάζονται οπωσδήποτε σκαλωσιές για τους κτίστες, οι οποίες μπορούν να συνδυαστούν με τη στήριξη της αψίδας.

Κάποιες φορές, οι αψίδες καταρρέουν, όταν αφαιρείται το πρότυπο, λόγω εσφαλμένου σχεδιασμού ή κατασκευής.

Το εσωτερικό μέρος και η χαμηλότερη γραμμή ή τόξο της αψίδας ονομάζεται εσωράχιο.

Οι παλαιές αψίδες χρειάζονται μερικές φορές ενίσχυση λόγω της φθοράς των κλειδιών τους, σχηματίζοντας τις αποκαλούμενες φαλακρές αψίδες (αγγλ. bald arch)

Εσωτερική Αρθρογραφία

• Τροχιακή Αψίδα
• σημείο
• θόλος

Ιστογραφία

• Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
• Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
• [ ]
• [ ]

Κίνδυνοι Χρήσης

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη, την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει. "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο, η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης" του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει." Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς, και για μακρά χρονική περίοδο, αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία, ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε. Επίσης, Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)" (όχι μόνον, της Sciencepedia αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)), αν και άκρως απαραίτητοι, είναι αδύνατον να ελεγχθούν (λόγω της ρευστής φύσης του Web), και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο. Ο αναγνώστης πρέπει να είναι εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

---

>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)

---