Βυζαντινή Ήπειρος
Despotate of Epiros, Δεσποτάτο Ηπείρου
- Μία ιστορική χώρα
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Βυζαντινή" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Βυζάντιο".
Εισαγωγή[]
Το Δεσποτάτο της Ηπείρου ήταν ένα από τα κράτη που προέκυψαν από την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά την 4η Σταυροφορία το 1204.
Όπως και η Αυτοκρατορία της Νίκαιας και η Αυτοκρατορία Τραπεζούντας θεωρούσε ότι είναι νόμιμη συνέχεια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας.
Μιχαήλ Α' Κομνηνός Δούκας[]
Ιδρύθηκε από τον Μιχαήλ Α' Δούκα το 1204. Ο Μιχαήλ Άγγελος Κομνηνός Δούκας ήταν εξάδελφος των αυτοκρατόρων Ισαάκιου Β' Αγγέλου και Αλεξίου Γ'.
Αρχικά είχε συνάψει συμμαχία με τον Βονιφάτιο Μομφερατικό. Στη συνέχεια προσπάθησε να ανακόψει την κατάκτηση της Πελοποννήσου από τους Φράγκους αν και δεν τα κατάφερε, ηττηθείς στη Μάχη του Ελαιώνα του Κούνδουρου.
Επέστρεψε στην Ήπειρο, στην πρώην αυτοκρατορική επαρχία του Θέματος της Νικοπόλεως και ίδρυσε το Δεσποτάτο της Ηπείρου με έδρα την Άρτα διαλύοντας τη συμμαχία με τον Βονιφάτιο.
Σύντομα η Ήπειρος έγινε η νέα πατρίδα Ελλήνων προσφύγων από την Κωνσταντινούπολη, την Θεσσαλία και την Πελοπόννησο και ο Μιχαήλ αναφερόταν ως ο δεύτερος "Νώε", ο οποίος έσωζε τον Βυζαντινό Κόσμο από τον "κατακλυσμό των Φράγκων".
Ο Ιωάννης Ι΄ Καματηρός, Πατριάρχης Κωνσταντινούπολης δεν τον θεωρούσε νόμιμο διάδοχο και ακολούθησε τον Θεόδωρο Α' Λάσκαρη στη Νίκαια της Βιθυνίας. Έτσι ο Μιχαήλ αναγνώρισε την εξουσία του Πάπα Ιννοκέντιου Γ' στην Ήπειρο, διακόπτοντας τους δεσμούς του με την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Ο Ερρίκος της Φλάνδρας απαίτησε την υποταγή του Μιχαήλ στη Λατινική Αυτοκρατορία, κάτι που ο Μιχαήλ έκανε, τουλάχιστο κατ' όνομα, επιτρέποντας στην κόρη του να συζευχθεί τον αδελφό του Ερρίκου, Ευστάθιο (Eustace) το 1209.
Ο Μιχαήλ δεν σεβάσθηκε τη συμφωνία του. Θεωρώντας ότι η ορεινή Ήπειρος θα ήταν απρόσβλητη από τους Λατίνους σύναπτε ή κατέλυε συμμαχίες σύμφωνα με τις περιστάσεις. Στο μεταξύ, οι συγγενείς του Βονιφάτιου από το Μονφερράτο, είχαν βλέψεις για την Ήπειρο και το 1210 ο Μιχαήλ συμμάχησε με τη Βενετία και επιτέθηκε στο Βονιφάτιο στη Θεσσαλονίκη. Ο Μιχαήλ ήταν ιδιαίτερα σκληρός με τους αιχμαλώτους του, σταυρώνοντας σε κάποιες περιπτώσεις Λατίνους ιερείς.
Αντιδρώντας, ο Ιννοκέντιος τον αφόρισε. Ο Ερρίκος διατήρησε την πόλη και εξανάγκασε τον Μιχαήλ σε νέα, ονομαστική τουλάχιστον, συμμαχία.
Ο Μιχαήλ όμως έστρεψε την προσοχή του στην κατάληψη άλλων στρατηγικά σημαντικών πόλεων που κατείχαν οι Λατίνοι: Λάρισα, Δυρράχιο και Οχρίδα λαμβάνοντας υπό τον έλεγχό του την Εγνατία Οδό, τον κύριο δρόμο για την Κωνσταντινούπολη. Κυρίευσε επίσης λιμένες του Κορινθιακού κόλπου. Το 1214, απέσπασε την Κέρκυρα από τη Βενετία, αλλά αργότερα δολοφονήθηκε στα τέλη του ίδιου έτους. Tον διαδέχθηκε ο νόθος αδελφός του Θεόδωρος.
Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας: Η Διαμάχη με τη Νίκαια και τη Βουλγαρία[]
Ο Θεόδωρος αμέσως επιτέθηκε στη Θεσσαλονίκη και πολέμησε με τους Βούλγαρους. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας απέθανε στην αντεπίθεση και το 1217 ο Θεόδωρος αιχμαλώτισε το διάδοχό του Πέτρο του Κουρτεναί και πιθανότατα τον εκτέλεσε. Η Λατινική Αυτοκρατορία όμως διέσπασε την προσοχή της λόγω της αυξανόμενης δύναμης της Νίκαιας και δεν επέτυχε να σταματήσει τον Θεόδωρο να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη το 1224.
Το 1225, μετά την κατάληψη της Αδριανούπολης από τον Ιωάννη Γ' Δούκα Βατάτζη της Νικαίας, ο Θεόδωρος καταφθάνει και καταλαμβάνει με τη σειρά του την πόλη. Ο Θεόδωρος συμμάχησε επίσης με τους Βούλγαρους για να εκδιώξει τους Λατίνους από την Θράκη. Το 1227 ο Θεόδωρος έχρισε τον εαυτό του Αυτοκράτορα της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πράγμα όμως που δεν αναγνωρίστηκε από τους περισσότερους ελληνικούς θεσμούς, κυρίως από τον Πατριάρχη της Νικαίας.
Το 1230, ο Θεόδωρος απορρίπτει την συμμαχία με τους Βούλγαρους, ευελπιστώντας να προκαλέσει την πτώση του Ιβάν Άσεν Β' (Ivan Asen II) που τον είχε παρεμποδίσει να επιτεθεί στην Κωνσταντινούπολη. Στην μάχη της Κλοκοτνίτσα (κοντά στο Χάσκοβο στην Βουλγαρία) ο Βούλγαρος Τσάρος νίκησε, αιχμαλώτισε και στη συνέχεια τύφλωσε τον Θεόδωρο. Έτσι, στο θρόνο του Δεσποτάτου της Ηπείρου ανήλθε ο ανιψιός του ο Μιχαήλ Β' Δούκας. Στη συνέχεια ο Θεόδωρος απελευθερώθηκε και διοίκησε τη Θεσσαλονίκη μαζί με τον αδελφό του Εμμανουήλ ως υποτελής.
Μιχαήλ Β' Κομνηνός Δούκας: Η κυριαρχία της Νικαίας και του Βυζαντίου[]
Η Ήπειρος ποτέ δεν επέτυχε να ανακτήσει την ισχύ της μετά την ήττα.
Ο Μιχαήλ Β' αφότου έχασε την Θεσσαλονίκη που καταλήφθηκε από την αυτοκρατορία της Νικαίας 1246, συμμάχησε με τους Λατίνους εναντίον της Νικαίας. Το 1248 ο Ιωάννης Βατάτζης εξανάγκασε τον Μιχαήλ Β' να τον αναγνωρίσει ως αυτοκράτορα και εις αντάλλαγμα τον αναγνώρισε ως "Δεσπότη" της Ηπείρου. Η εγγονή του Βατάτζη, Μαρία, συζεύχθηκε τον υιό του Μιχαήλ, Νικηφόρο. Ενώ το 1248 η κόρη του Μιχαήλ, Άννα, συζεύχθηκε τον Γουλιέλμο Β' Βιλλαρδουίνο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, και ο Μιχαήλ αποφάσισε να εκπληρώσει, βάση της συμμαχίας τους, τις υποχρεώσεις του έναντι του Βατάτζη. Στην μάχη που ακολούθησε όμως ηττήθηκε, και ο παλαιός δεσπότης, Θεόδωρος, συνελήφθη εκ νέου και απέθανε αυτή τη φορά στην φυλακή.
Ο Θεόδωρος Β' Λάσκαρις συμμάχησε με τον Μιχαήλ Β' και τους διαδόχους του, και τα παιδιά τους, που είχαν αρραβωνιαστεί από τον Ιωάννη χρόνια πριν, παντρεύτηκαν τελικά το 1257, λαμβάνοντας έτσι εις αντάλλαγμα το Δυρράχιο. Ο Μιχαήλ Β' όμως δεν δέχτηκε την εδαφική παραχώρηση το 1257 και εξεγέρθηκε, νικώντας μάλιστα τον στρατό της Νικαίας τον οποίο ηγείτο ο Γεώργιος Ακροπολίτης. Καθώς ο Μιχαήλ κατευθυνόταν προς την Θεσσαλονίκη, δέχθηκε επίθεση από τον Μανφρέδο Χοχενστάουφεν της Σικελίας ο οποίος κατέλαβε την Αλβανία και την Κέρκυρα. Εν τούτοις ο Μιχαήλ σύναψε συμμαχία μαζί του δίδοντάς του ως σύζυγο την κόρη του Ελένη.
Μετά τον θάνατο του Θεόδωρου Β', ο Μιχαήλ Β', ο Μανφρέδος και ο Γουλιέλμος Β' πολέμησαν κατά τον νέο αυτοκράτορα της Νικαίας Μιχαήλ Η' Παλαιολόγο. Η συμμαχία ήταν πολύ ασταθής και το 1259 ο Γουλιέλμος συνελήφθη στην μάχη της Πελαγονίας. Ο Μιχαήλ Η' μπόρεσε να καταλάβει την πρωτεύουσα του Μιχαήλ Β', την Άρτα, περιορίζοντας την εξουσία του Μιχαήλ Δούκα στις πόλεις των Ιωαννίνων και της Βόνιτσας. Η Άρτα επανακατελήφθη το 1260 όταν ο Μιχαήλ Η' ήταν απασχολημένος με την επανακατάληψη της Κωνσταντινουπόλεως.
Ιταλική εισβολή[]
Μετά την αποκατάσταση της αυτοκρατορίας στην Κωνσταντινούπολη, ο Μιχαήλ Η' έκανε συχνές επιθέσεις ενάντια της Ηπείρου και εξανάγκασε το υιό του Μιχαήλ Β', Νικηφόρο, να παντρευτεί την ανηψιά του Άννα Καντακουζηνή, το 1265. Ο Μιχαήλ Η' θεωρούσε την Ήπειρο υποτελή, αν και ο Μιχαήλ Β΄ και ο Νικηφόρος συνέχιζαν να είναι σύμμαχοι με το Βυζαντινή Αχαΐα και το Βυζαντινή Αττική.
Το 1267 η Κέρκυρα και μεγάλο τμήμα της Ηπείρου καταλήφθηκαν από τον Κάρολο τον Ανδευγαυό και το 1271 ο Μιχαήλ Β' απέθανε, όμως ο Μιχαήλ Η' δεν προσπάθησε να καταλάβει άμεσα την Ήπειρο.
Επέτρεψε στο Νικηφόρο να διαδεχθεί το Μιχαήλ Β' και να αντιμετωπίσει τον Κάρολο, ο οποίος κατέλαβε το Δυρράχιο το ίδιο έτος. Το 1270 ο Νικηφόρος συμμάχησε με τον Κάρολο εναντίον του Μιχαήλ Η', αποδεχόμενος να γίνει υποτελής του.
Με την ήττα του Καρόλου, ο Νικηφόρος απώλεσε την Αλβανία από την αυτοκρατορία.
Στην εποχή του Ανδρόνικου Β', ο Νικηφόρος ανανέωσε τη συμμαχία του με την Κωνσταντινούπολη. Το 1292 όμως, ο Νικηφόρος συμμάχησε με τον Κάρολο Β' της Νάπολης αν και ο Κάρολος νικήθηκε από τον στόλο του Ανδρόνικου.
Ο Νικηφόρος έδωσε την κόρη του ως σύζυγο στο υιό του Καρόλου, Φίλιππο Α' του Τάραντος και του επώλησε μεγάλο τμήμα της κτήσης του.
Μετά το θάνατο του Νικηφόρου το 1296, η επιρροή των Βυζαντινών αυξήθηκε όσο κυβερνούσε η Άννα, η εξαδέλφη του Ανδρονίκου ΙΙ, για λογαριασμό του νεαρού υιού της Θωμά.
Το 1306 επαναστάτησε εναντίον του Φιλίππου, παίρνοντας το μέρος του Ανδρονίκου. Οι Λατίνοι κάτοικοι εκδιώχθηκαν, αλλά εξαναγκάστηκε να επιστρέψει κάποια εδάφη στο Φίλιππο.
Το 1312, ο Φίλιππος εγκατέλειψε τις βλέψεις του για την Ήπειρο και τις έστρεψε προς την αποθνήσκουσα Λατινική αυτοκρατορία.
Κατάρρευση του Δεσποτάτου[]
Η Άννα ενύμφευσε υιό της Θωμά με μια κόρη του Ανδρόνικου Β', αλλά αυτός δολοφονήθηκε το 1318 από τον Νικόλαο Ορσίνι ο οποίος συζεύχθηκε τη χήρα του και παρέλαβε τον θρόνο της Ηπείρου.
Αναγνωρίστηκε ως νόμιμος ηγέτης από τον Ανδρόνικο Β', αλλά τον ανέτρεψε ο αδελφός του Ιωάννης Β Ορσίνι το 1323. Ο Ιωάννης δηλητηριάστηκε από τη σύζυγό του Άννα, η οποία άσκησε την αντιβασιλεία για λογαριασμό του Νικηφόρου Β'.
Το 1337 ο Ανδρόνικος Γ', έφθασε στη βόρεια Ήπειρο με ένα στρατό που εν μέρει ήταν συγκροτημένος από 2000 Τούρκους που τους είχε παράσχει ο σύμμαχός του, Ομούρ του Αϊδινίου. Είχαν αναφερθεί ταραχές στις περιοχές του Βερατίου και των Κανίνων ως συνέπεια των επαναλαμβανόμενων επιθέσεων των Αλβανών. Ο Ανδρόνικος νίκησε τους Αλβανούς και έστρεψε την προσοχή του στο Δεσποτάτο.
Η Άννα, η χήρα του ηγεμόνα, προσπάθησε να έρθει σε διαπραγματεύσεις μαζί του, αλλά ο Ανδρόνικος απαίτησε την ολοκληρωτική υποταγή του Δεσποτάτου, στο οποίο η Άννα τελικά συμφώνησε.
Έτσι η Ήπειρος ενσωματώθηκε ειρηνικά και πάλι στην Αυτοκρατορία.
Όμως, ένας από τους όρους της συμφωνίας ήταν ο Νικηφόρος Β' να συνάψει αρραβώνα μία από τις κόρες του Ιωάννη Καντακουζηνού. Όταν ήλθε ο καιρός να γίνει ο αρραβώνας, ανακαλύφθηκε ότι ο Νικηφόρος είχε εξαφανισθεί.
Τελικά ο Ανδρόνικος έμαθε ότι ο Νικηφόρος είχε μεταφερθεί στην Ιταλία από μέλη της Ηπειρωτικής αριστοκρατίας που ήταν υποστηρικτές της ανεξαρτησίας της Ηπείρου. Εκεί, διέμεινε για ένα χρονικό διάστημα στον Τάραντα, στην αυλή της Αικατερίνης Βαλουά, τιτλούχας αυτοκράτειρας της Κωνσταντινούπολης.
Το 1339 εξέσπασε επανάσταση στην Ήπειρο με την υποστήριξη της Αικατερίνης, που βρισκόταν στην Πελοπόννησο, και του Νικηφόρου που είχε επιστρέψει στην Ήπειρο και είχε την έδρα του στο Θωμόκαστρο.
Στα τέλη όμως του 1339, αυτοκρατορικά στρατεύματα έφθασαν στην περιοχή, και το 1340 έφθασε ο ίδιος ο Ανδρόνικος συνοδεύμενος από τον Ιωάννη Καντακουζηνό. Τελικά οι επαναστάτες πείστηκαν με τη δύναμη της διπλωματίας και όχι τόσο των όπλων να υποταχθούν στην εξουσία του αυτοκράτορα. Ο Νικηφόρος παρέδωσε το Θωμόκαστρο, αρραβωνιάστηκε την Μαρία, κόρη του Ιωάννη Καντακουζηνού και έλαβε τον τίτλο του πανυπερσέβαστου.
Όταν η αυτοκρατορία βρέθηκε σε εμφύλιο πόλεμο μεταξύ του Ιωάννη Ε' Παλαιολόγου και του Ιωάννη ΣΤ' Καντακουζηνού, η Ήπειρος καταλήφθηκε από τους Σέρβους.
Ο Νικηφόρος Β' κατάφερε να ανακαταλάβει την Ήπειρο το 1356 και πρόσθεσε στην επικράτειά του τη Θεσσαλία.
Ο Νικηφόρος απέθανε κατά την κατάπνιξη επανάστασης από Αλβανούς, οι οποίοι είχαν εισέλθει στην ευρύτερη περιοχή προς υποστήριξη των Σέρβων, το 1359 και η Ήπειρος ενσωματώθηκε εκ νέου στην αυτοκρατορία.
Στις επόμενες δεκαετίες περιήλθε στους Ιταλικούς Οίκους Μπουοντελμόντι και Τόκκων, από τους οποίους την κατατέλαβαν οι Οθωμανοί.
Δεσπότες της Ηπείρου[]
Δυναστεία Κομνηνών - Δουκών[]
- Μιχαήλ Α' Κομνηνός Δούκας (1204-1214)
- Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας (1214-1230), αυτοκράτορας από 1227-1230
- Μιχαήλ Β' Κομνηνός Δούκας (1230-1271)
- Νικηφόρος Α' Κομνηνός Δούκας (1271-1296)
- Θωμάς Κομνηνός Δούκας (1296-1318)
Δυναστεία Ορσίνιων (Ορσίνιοι)[]
- Νικόλαος Ορσίνιος (1318-1323)
- Ιωάννης Ορσίνιος (1323-1335)
- Νικηφόρος Β' Ορσίνιος ( 1335-1337), (1356-1359)
Σερβική Δυναστεία Νεμανίδες (Nemanjić)[]
Σημειώνεται ότι το Δεσποτάτο της Ηπείρου καταλύθηκε το 1359, οι παρακάτω "Τσάροι" υπήρξαν τοποτηρητές του Σέρβου τσάρου, που διατήρησαν και τον τίτλο του Δεσπότη της Ηπείρου.
- Συμεών Ούρεσης Παλαιολόγος (Uroš) (1359-1366), αυτοκράτορας (τσάρος) Σέρβων και Ελλήνων.
- Θωμάς Β' Πρελούμπος (Preljubović) (1366-1384), Δεσπότης.
- Μαρία Αγγελλίνα Δούκαινα Παλαιολογίνα (1384-1385).
Δυναστεία Βουνδελμόνδων (Buondelmonti)[]
- Ισαίος (Ιζαού Μπουοντελμόντι) (1385-1411).
- Γεώργιος Μπουοντελμόντι (1411).
Δυναστεία Τόκκων (Tocco)[]
- Κάρολος Α' Τόκκος (1411-1429).
- Κάρολος Β' Τόκκος (1429-1448), κατάληψη Ιωαννίνων από τους Οθωμανούς του 1430.
- Λεονάρδος Τόκκος (1448-1479), κατάληψη Άρτας το 1449 και Αγγελόκαστρου το 1460.
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
- Ήπειρος
- Ηγεμόνες Ηπείρου
Βιβλιογραφία[]
- Ιστορία του ελληνικού έθνους. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα 1980. Τόμος Θ', σελ. 91-106. ISBN 960-213-105-5.
- Ήπειρος: Ιστορικοί ελληνικοί χρόνοι. Εκδοτική Αθηνών. Αθήνα 1997, σελ. 198-237. ISBN 960-213-371-6.
- Φεουδαρχική Ήπειρος και Δεσποτάτο της Ελλάδας. Συμβολή στον Νέο Ελληνισμό. Ν.Γ. Ζιάγκος, Αθήνα 1974.
- "Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-1453", Donald M. Nicol, (μετάφραση Στάθης Κομνηνός), εκδόσεις Παπαδήμα, 1996, ISBN 960-206-366-1.
Ιστογραφία[]
- Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
- Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
- "The Despotate of Epirus under Michael I (13th c.)"
- [ ]
- [ ]
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)