Εβραϊκή Έξοδος
Χάρτης Εξόδου
Είναι η φυγή ή η εκδίωξη των Ισραηλιτών από την Αίγυπτο.
Εισαγωγή[]
Ιησούς Ναυή
Εβραϊκή Έξοδος
Πνευματική Έξοδος
Εβραϊκή Έξοδος
Εβραϊκή Έξοδος
Η ιστορική και χρονολογική τοποθέτηση των γεγονότων που περιγράφει η Βιβλική "Έξοδος" δεν μπορεί να γίνει με μεγάλη ακρίβεια. Όσον αφορά το βασικότερο γεγονός του βιβλίου που είναι η έξοδος από την Αίγυπτο, η θαυματουργική διάβαση της Ερυθράς Θάλασσας και η πορεία των Ισραηλιτών μέχρι το όρος Σινά, επικρατέστερη σήμερα χρονολογία θεωρείται τα μέσα του 13ου αιώνα π.Χ., μάλλον στα πρώτα έτη της βασιλείας του Φαραώ Μερνεπτά, διαδόχου του Ραμσή Β', ο οποίος φέρεται ότι ήταν ο φαραώ που καταδυνάστευσε τους Εβραίους, οι οποίοι ζούσαν ως δούλοι στην Αίγυπτο.
Οι Ισραηλίτες φεύγουν τελικά από την Αίγυπτο υπό την ηγεσία του Μωυσή που ήταν και ο πνευματικός οδηγός του λαού.
Η ιστορία της Εξόδου δεν αφορά πλέον μεμονωμένα άτομα ή οικογένειες (όπως στη Γένεση αλλά ολόκληρο λαό, του οποίου οι τύχες περιγράφονται στο βιβλίο αυτό. Η επίσημη ανάδειξη του λαού αυτού σε "λαόν περιούσιον", πραγματοποιείται κατά τη συναφθείσα Διαθήκη μεταξύ Θεού και Ισραήλ στο όρος Σινά, διαθήκη που προτυπώνει την μελλοντική Καινή Διαθήκη.
Στις διηγήσεις της Εξόδου ο Θεός αποκαλύπτει για πρώτη φορά το όνομα του (Γιαχβέ ή "ο Ων" σύμφωνα με την ελληνική Μετάφραση των Εβδομήκοντα) αλλά και το σκοπό των ενεργειών του στον Κόσμο, που δεν είναι άλλος από τη σωτηρία της Ανθρωπότητας, με τη συναίνεση όμως και τη συνεργασία των ίδιων των ανθρώπων.
Οι Ισραηλίτες μετά από τεσσαράκοντα έτη περιπλανήσεων φθάνουν στη Χαναάν, την "Χώρα της Επαγγελίας".
Η Θεϊκή ανάθεση στον Μωυσή[]
Μια ημέρα ο Μωυσής «είδε κάποιον Αιγύπτιο να κτυπά κάποιον Εβραίο από τους αδελφούς του», γεγονός που του προκάλεσε αγανάκτηση. Επί δεκαετίες ο Μωυσής απολάμβανε τα πλεονεκτήματα τόσο της Εβραϊκής όσο και της Αιγυπτιακής ταυτότητάς του. Όταν όμως είδε να απειλείται η ζωή ενός Ισραηλίτη αδελφού του, ανέλαβε άμεση και αμετάκλητη δράση: «Πάταξε τον Αιγύπτιο και τον έκρυψε στην άμμο»
Ο Καλβίνος θεωρούσε ότι ο Μωυσής ενεργούσε οδηγούμενος από το Πνεύμα του Θεού, ενώ ο Αυγουστίνος τόνισε ότι ο Μωυσής δεν είχε κανένα νόμιμο δικαίωμα να ενεργήσει έτσι. Πιθανόν να ήταν μια πράξη πίστης (μολονότι άστοχη) στην υπόσχεση του Θεού ότι οι Ισραηλίτες θα απελευθερωνόταν από την Αίγυπτο (Γένεσις 15:13, 14) και ίσως έτσι να πίστευε ότι θα ξεσήκωνε τον λαό σε επανάσταση. (Πράξεις των Αποστόλων 7:25) (Έξοδος 2:11, 12) Έτσι, «αρνήθηκε να αποκαλείται υιος της κόρης του Φαραώ, επιλέγοντας να υφίσταται κακομεταχείριση με το λαό του Θεού μάλλον παρά να έχει την προσωρινή απόλαυση της αμαρτίας». (Προς Εβραίους 11:24, 25)
Όταν ο φαραώ έμαθε για το φόνο, ο Μωυσής αναγκάστηκε να καταφύγει στην εξορία. Εγκαταστάθηκε στη Μαδιάμ, στα βορειοδυτικά της Αραβικής Χερσονήσου.
Για μια περίοδο 40 ετών, ο Μωυσής ζούσε ως απλός ποιμένας, έχοντας παύσει να πιστεύει ότι αυτός θα μπορούσε να ηγηθεί στην απελευθέρωση του λαού του από τον καταπιεστικό Αιγυπτιακό ζυγό. Μία ημέρα, όμως, βρέθηκε με τα ποίμνιά του σε ένα σημείο κοντά στο "Όρος Χωρήβ" (ίσως για αυτό αναφέρεται από τον Μανέθωνα με το όνομα "Ορσαρήφ"). Εκεί, ο Θεός έκανε την παρουσία του αισθητή ενώπιον του Μωυσή μέσα σε μια φλεγόμενη βάτο και τον πρόσταξε: "Βγάλε το λαό μου, τους γιους του Ισραήλ, από την Αίγυπτο".
Ο Θεός τον ενίσχυσε για να αναλάβει την ηγεσία ώστε να καθοδηγήσει το λαό Ισραήλ από τη δουλεία της Αιγύπτου στην "Υποσχεθείσα Χώρα" της Χαναάν.
- «Εγώ θα είμαι μαζί σου», του είπε να εκτελέσει τρία θαύματα που θα αποτελούσαν σημεία, ή διαπιστευτήρια, για την προέλευση του διορισμού του. (Έξοδος 4:1-9) Ο Θεός τού λέει ότι ο αδελφός του, ο Ααρών, "θα ήταν στόμα για εκείνον" και θα μιλούσε αντ' αυτού. (Έξοδος 14-17)
Το βιβλικό βιβλίο "Έξοδος"[]
Η ιουδαϊκή παράδοση απέδωσε τη συγγραφή της Πεντατεύχου στον Μωυσή. Η Καινή Διαθήκη αναφέρεται σε "βίβλον Μωυσέως"[3] πολλές φορές, με παρόμοιες εκφράσεις, και αυτή η παράδοση έγινε αποδεκτή από την αρχαία Εκκλησία χωρίς σημαντική αμφισβήτηση. Μόνο κάποιοι κύκλοι αιρετικών των πρώτων αιώνων (Ναζηραίοι, Εβιωνίτες) αντιμετώπιζαν με περισσότερο μεθοδικό τρόπο το βιβλικό κείμενο κινούμενοι όμως περισσότερο από δογματικούς παρά γραμματολογικούς λόγους.
Θα πρέπει βεβαίως να σημειωθεί ότι "αξιόλογοι βιβλικοί ερμηνευτές (Ευσέβιος, Ιερώνυμος, Θεόδωρος Μοψουεστίας, Αναστάσιος Σιναΐτης κ.ά.)...είχαν επισημάνει ορισμένα χωρία καί φράσεις, που δύσκολα μπορούσαν ν' αποδοθούν στο Μωυσή, χωρίς όμως ν' αρνηθούν την αυθεντία του ως συγγραφέα της"[4]. Ήταν όμως φανερό πως εντοπιζόταν πάντα ένα άλυτο πρόβλημα στη σύνθεση της Πεντάτευχου.
Από τον 16ο αιώνα πάντως, εκφράστηκαν οι πρώτες επιστημονικές αμφιβολίες για τη μωσαϊκή προέλευση συνόλου ή μέρους της πεντατεύχου οι οποίες κατέληξαν μετά από συστηματική έρευνα, στη θεωρία των τεσσάρων πηγών, η οποία βρίσκεται σε επιστημονική ισχύ από τα τέλη του 19ου αιώνα. Συμφωνά μ' αυτή, η Πεντάτευχος δεν αποτελεί έργο ενός συγγραφέα και μιας εποχής, αλλά είναι έργο σύνθετο. Απαρτίζεται από υλικό το όποιο από την προφορική μεταβιβάσθηκε στη γραπτή παράδοση και απετέλεσε τις τέσσερις αυτές πηγές, που συνθέτουν το περιεχόμενο της:
Το βιβλίο της Εξόδου τελειώνει με την ολοκλήρωση της Σκηνής του Μαρτυρίου, δηλ. του φορητού ναού των Εβραίων, που κατασκυάσθηκε στην έρημο από το Μωϋσή για τη λατρεία του Θεού.
H υπόθεση του Αθωνισμού[]
Σύμφωνα με τον αρχαίο Αιγύπτιο ιστορικό και ιερέα Μανέθωνα, ο οποίος έζησε και έγραψε τον 3ο π.Χ. αιώνα ένα πολυπληθές ανθρώπινο κύμα εγκατέλειψε την Αίγυπτο.
Ο Μανέθων αναφερόμενος στα γεγονότα αυτά, αναφέρει ότι ο φαραώ "Αμένωφις" ήθελε να δει τους θεούς. Τότε ένας θεός του εμφανίστηκε και τον συμβούλεψε ότι για να δει τους θεούς, πρέπει να καθαρίσει την Αίγυπτο από τα μιάσματα. Για αυτό, (σύμφωνα πάντοτε με τον Μανέθωνα) ο Αμένωφις ενέκλεισε 80.000 "λεπρούς" και ασθενείς (που τους θεώρησε μιάσματα) σε λατομεία, ανατολικά του Νείλου, στην Ηλιούπολη για να εργάζονται χωριστά από τους άλλους Αιγυπτίους. Τότε, 70 λεπροί ιερείς με αρχηγό τον "Οσαρσήφ" (που οι μεταγενέστοι ταύτισαν με τον Μωϋσή) ίδρυσαν την δική τους θρησκεία, την Εβραϊκή Θρησκεία και εγκατέλειψαν την Αίγυπτο οδεύοντας προς την Παλαιστίνη.
Ο Λυσίμαχος ο Αλεξανδρεύς τον 2ο π.Χ. αιώνα έγραψε ότι, επί του φαραώ Βοκχόριδος της Αιγύπτου, Ιουδαίοι που διέμενανν εκεί ήταν λεπροί και έφεραν άλλες ασθένειες.
Τους λεπρούς (αναφέρει ο Λυσίμαχος) τους έπνιξαν στην θάλασσα και τους άλλους τους συγκέντρωσαν στην έρημο. Εκεί στην έρημο, αυτοί παρακάλεσαν τους θεούς να τους σώσουν και τότε ο Μωυσής ανέλαβε την ηγεσία τους. Κατά την διαδρομή τους, κατέστρεψαν όσους ναούς συνάντησαν και ύστερα έφθασαν στην Παλαιστίνη.
Ο Αιγύπτιος ιστορικός Χαιρήμων τον 1ο μ.Χ. αιώνα έγραψε ότι ο φαραώ "Αμένωφις" συγκέντρωσε 250.000 επιβλαβείς ανθρώπους με αρχηγούς τον Τισιθέν και τον Ιωσήφ και τους εξεδίωξε από την χώρα.
Εδώ διαφωνεί με τον Μανέθωνα και στον αριθμό όσων έφυγαν, εφόσον εκείνος ανεφέρει 80.000 και όχι 250.000, αλλά και στο περιεχόμενο, αφού ο Μανέθων αναφέρει για "λεπρούς", ενώ ο Χαιρήμων για ανθρώπους χαρακτηρισμένους από τους Αιγυπτίους ως "επιβλαβείς".
Ταύτιση λέπρας και Αθωνισμού[]
Ο αρχαίος Ιουδαίος ιστορικός του 1ου μ.Χ. αιώνα, Ιώσηπος απορρίπτει τους ισχυρισμούς του Μανέθωνα ως εξής:
"...Μία απίστευτη κατηγορία που του αποδίδουν (στον Μωυσή), ότι δήθεν ήταν Ηλιουπολίτης, ένας από τους εκεί ιερείς εκδιωγμένος μαζί με τους άλλους και αυτός εξ αιτίας της λέπρας.
Αλλά το συμπέρασμα ότι καμία τέτοια πάθηση δεν είχε το σώμα του, προκύπτει από όσα έπραξε ο ίδιος. Διότι ο ίδιος απαγόρευσε να διαμένουν οι λεπροί μέσα σε πόλεις και κώμες, αλλά τους επέβαλλε να ζουν απομονωμένοι φορώντας βρώμικα ρούχα. Αλλά και εκείνος που θα τους άγγιζε ή θα συγκατοικούσε μαζί τους, είχε επιπτώσεις ...
Αν και το αντίθετο ήταν το φυσικότερο, να δείξει δηλαδή ένας που θα είχε πάθει αυτό το δυστύχημα, κάποια επιείκεια σε εκείνους που έτυχε να έχουν κοινό νόσημα. Και δεν επέβαλε αυτές τις νομοθετικές διατάξεις μόνον για τους λεπρούς, αλλά και σε εκείνους που παρουσίαζε το σώμα τους και τον ελάχιστο ακρωτηριασμό (και σε αυτούς δεν επέτρεπε να ιερωθούν).
Οπότε, λοιπόν, θα ήταν ποτέ δυνατόν να είναι κάποιος τόσο ανόητος ώστε να νομοθετεί τέτοιους νόμους εναντίον ομοιοπαθών, αλλά και οι οπαδοί του να αποδεχθούν ένα νόμο που τους ζημίωνε και τους εξέθετε? "(Κατ' Απίωνος Α. 279-285).
Η Βίβλος αναφέρει τους νόμους αυτούς κατά της λέπρας στο Λευιτικό 13:45-46, 14ο κεφ., 22:16-23.
Ταύτιση Ισραηλιτών Εξόδου και Αθωνιστών[]
Από τα ανωτέρω αναγραφέντα προκύπτει ότι, προφανώς, οι αναφερόμενοι από τους μεταγενέστερους ιστορικούς (πλην ενδεχομένως του Λυσίμαχου) ως "λεπροί", "ακάθαρτοι" και "μιάσματα" δεν ήταν άλλοι από τους οπαδούς του Άθωνα (Aton) που, παρά την πτώση του Αμενώφιος Δ' (Akhenaton), συνέχιζαν να αποτελούν μία πολυπληθή μάζα που αντιδρούσε στο Αμμωνικό και τα άλλα ιερατεία.
Έτσι, ο Ωρόχεβις (Horemheb) αποφάσισε, με την αιτιολογία ότι του το πρότειναν οι θεοί (καθόσον αυτός πρέπει να ήταν ο φαραώ που αναφέρεται ως "Αμένωφις" από τον Ιώσηπο) να τους αναγκάσει να εγκαταλείψουν την χώρα.
Αυτή λοιπόν η Αιγυπτο-Παλαιστινιακή μάζα ανθρώπων έφθασε και κατέλαβε την Ιερουσαλήμ (όπου προφανώς, είχαν καταφύγει ενωρίτερα και άλλα μικρότερα κύματα Αθωνιστών και απετέλεσε βαθμιαία τους πιστούς της Εβραϊκής Θρησκείας αλλά και τον πυρήνα για την δημιουργία ενός νέου λαού, των Ιουδαίων ή Ισραηλιτών (και τελικά των σύγχρονων Ισραηλινών.
Οπότε, συμπερασματικά, οι πρώτοι Ισραηλίτες ήσαν Αιγύπτιοι (καθώς και Παλαιστίνιοι μετανάστες στην Αίγυπτο), οπαδοί του Αμενώφιος Δ' (Akhenaton) που οι προσπάθειες του να επιβάλει τον μονοθεϊστικό Αθωνισμό στην Αίγυπτο προκάλεσε την οργή και το μένος των κατεστημένων ιερατείων.
Ο Μωυσής πιθανόν υπηρέτησε αρχικά ως αρχιερέας στη θρησκεία που επέβαλε ο μονοθεϊστής Αμένωφις Δ' (Akhenaton). Μετά το θάνατο του Αμενώφιος Δ' αναγκάστηκε να φύγει από τη Αίγυπτο για να γλυτώσει την εκτέλεση.
Ο Ωρόχεβις (Horemheb) εξαπέλυσε μια εκστρατεία αφανισμού και των τελευταίων ιχνών του Αθωνισμού,
- αφ' ενός κατεδαφίζοντας όλα τα μνημεία που είχαν αναγερθεί και
- αφ' ετέρου εκδιώκοντας τους εναπομείναντες οπαδούς της καταργηθείσας θρησκείας.
Ο Μωϋσής ηγήθηκε της εξόδου και κατά την διαδρομή προς την Παλαιστίνη διαμόρφωσε το νέο εθνοθρησκευτικό δόγμα του Εβραϊσμού.