Επίκουρος
Epicur, Epicurus
(αυθαίρετη σύγχρονη αναπαράσταση)
Επίκουρος
Είναι ο Θεός Πρόθυμος να αποτρέψει το Κακό,
αλλά δεν είναι Ικανός?
Τότε δεν είναι Παντοδύναμος.
Είναι Ικανός, αλλά δεν είναι Πρόθυμος?
Τότε είναι Κακοήθης.
Είναι και Ικανός και Πρόθυμος?
Τότε, πόθεν προέρχεται το Κακό;
Δεν είναι ούτε Ικανός ούτε Πρόθυμος?
Τότε για ποιόν λόγο τον αποκαλείς Θεό?"
Αναβίωση
Επίκουρος
Φιλόσοφοι Κλασσικής Εποχής
4ος Αιώνας π.Χ.
Όνομα: Επίκουρος
Ηγεμονικά Ονόματα
Φυσικοί Φιλόσοφοι
Πλατωνικοί Φιλόσοφοι
Περιπατητικοί Φιλόσοφοι
Επικούρειοι Φιλόσοφοι
Ηδονικοί Φιλόσοφοι
Κυνικοί Φιλόσοφοι
Στωικοί Φιλόσοφοι
Σκεπτικοί Φιλόσοφοι
Υλιστές Φιλόσοφοι
Ιδεαλιστές Φιλόσοφοι
Υπαρξιστές Φιλόσοφοι
Θετικιστές Φιλόσοφοι
Φιλόσοφοι Χιλιετιών Γης
Φιλόσοφοι Αρχαίας Εποχής
Φιλόσοφοι Μεσαιωνικής Εποχής
Φιλόσοφοι Νεώτερης Εποχής
Φιλόσοφοι Σύγχρονης Εποχής
Ο Επίκουρος (Σάμος, 341 π.Χ. - Αθήνα, 270 π.Χ.) ήταν αρχαίος Έλληνας φιλόσοφος. Ίδρυσε δική του φιλοσοφική σχολή, που ήταν μία από τις πλέον διάσημες σχολές της ελληνικής Φιλοσοφίας.
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Επίκουρος" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "επικουρία".
Βιογραφία[]
Επίκουρος, ο ιδρυτής του Επικουρισμού, της φιλοσοφίας της ευδαιμονίας.
Γεννήθηκε στη Σάμο το 341 π.Χ.
Ήταν γιός του Νεοκλή και της Χαιρεστράτης. Ο πατέρας του, Αθηναίος πολίτης από τον δήμο Γαργηττού με καταγωγή από το παλαιό επιφανές Αθηναϊκό γένος των Φιλαϊδών, συμμετείχε στον αποικισμό της Σάμου (Διογ. Λαέρτ. 10,1).
Ο Επίκουρος ήλθε από ενωρίς σε επαφή με τη φιλοσοφία του Ναυσιφάνη στην γειτονική Τέω, γεγονός που τον απομάκρυνε από κάθε πλατωνική διδασκαλία και τον έστρεψε προς τις θεωρίες του Δημόκριτου.
Σε ηλικία 18 ετών πήγε στην Αθήνα για την στρατιωτική και πολιτική του θητεία μαζί με τον κωμικό Μένανδρο.
Για τα επόμενα 15 έτη της ζωής του δεν γνωρίζουμε αρκετά πράγματα.
Αργότερα δημιούργησε το δικό του Φιλοσοφικό Κύκλο στη Μυτιλήνη και μετά στη Λάμψακο, για να επιστρέψει το 307/306 π.Χ. σε ηλικία 34 ετών στην Αθήνα και να αγοράσει μια έκταση ανάμεσα στην Αθήνα και τον Πειραιά, όπου στέγασε την Φιλοσοφική Σχολή του, τον Κήπο όπως επονομάστηκε.
Ο Επίκουρος δίδαξε για 35 έτη ακολουθώντας ήσυχη, ήρεμη και λιτή ζωή. Περιστοιχίζονταν από άνδρες, γυναίκες, εταίρες και δούλους οι οποίοι μετείχαν ισότιμα στον Επικούρειο Κήπο.
Θάνατος[]
Απέθανε το 270 π.Χ. σε ηλικία 72 ετών.
Ο Επίκουρος απέθανε εν μέσω δυνατών πόνων, που κράτησαν δεκατέσσερις ημέρες (έπασχε από νεφρολιθίαση). Ακόμη και την τελευταία ημέρα της ζωής του την θεώρησε «ευτυχισμένη ημέρα». Γράφοντας σχετικά στον φίλο του Ιδομενέα, αναπολούσε τη χαρά που ένιωθε καθώς αναθυμόταν τις φιλοσοφικές συζητήσεις τους. Μετά κάθησε σε μια χάλκινη σκάφη πλήρη ζέοντος ύδατος και ήπιε ένα ποτήριο "άκρατο οίνο". Ετελεύτησε ζητώντας από τους μαθητές του να θυμούνται και να εφαρμόζουν τη διδασκαλία του.
Επικουρισμός[]
Επικούρεια γυναίκα. Ο επικούρειος έρωτας δεν έχει ενοχές αλλά ούτε και υπερβολές.
Κατά την Ελληνιστική Εποχή, την περίοδο δηλαδή που αρχίζει με το θάνατο του Μεγάλου Αλεξάνδρου (323 π.Χ.) και τελειώνει συμβατικά με τη ναυμαχία του Άκτιου (31 π.Χ.), κυρίαρχη θέση στην αρχαία φιλοσοφία κατέχουν ο Στωικισμός, ο Σκεπτικισμός και ο Επικουρισμός.
Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σε έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος τους η αναζήτηση των αιτίων της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν, (όπως π.χ. η δεισιδαιμονία), ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευτυχέστερης ζωής, που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ολοκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.
Τετραφάρμακος Αρχή[]
Τετραφάρμακος είναι η φιλοσοφική αρχή (και ακριβέστερα ένα σύνολο τεσσάρων παραινέσεων) που αποτελεί την Σπονδυλική Στήλη της Επικούρειας Φιλοσοφίας.
- Φιλόδημος (Επικούρειος Φιλόσοφος)
και σε νεολληνική απόδoση:
Διάδοση[]
Από την επικούρεια φιλοσοφική σχολή στην Αθήνα, τον Κήπο, διαδόθηκαν οι αρχές της Επικούρειας Φιλοσοφίας σε όλο τον Ελληνικό και Ρωμαϊκό Κόσμο. Ο Επίκουρος, ήταν από τους πολυγραφότερους φιλοσόφους της Αρχαιότητας. Είχε συγγράψει έργα τα οποία αναπτύσσονταν σε 300 κυλίνδρους.
Εργογραφία[]
Επίκουρος, ο ιδρυτής του Επικουρισμού, της φιλοσοφίας της ευδαιμονίας.
Με το τέλος του Ελληνορρωμαϊκού Κόσμου, τα περισσότερα επικούρεια έργα καταεστράφησαν λόγω του περιεχομένου τους.
Από το έργο του Επίκουρου σήμερα σώζονται μέσω του βιογράφου Διογένη του Λαέρτιου (3αι. μ.Χ.),
- τρεις επιστολές (Προς Ηρόδοτο, Περί Φύσεως, Προς Πυθοκλή - Περί Ουρανίων Σωμάτων, Προς Μενοικέα - Περί Ζωής) και
- Οι Κύριαι Δόξαι, τα οποία αποτελούν την επιτομή του φιλοσοφικού του συστήματος.
Το 1414 ο Πόντζιο Μπρατζιολίνι ανακάλυψε σε ένα Γερμανικό μοναστήριο το ποίημα De Rerum Natura (Για την Φύση των Πραγμάτων) του Επικούρειου Ρωμαίου Λουκρήτιου (94-55 π.Χ.). Το ποίημα αναπτύσσεται σε έξι βιβλία και εμπεριέχει την επικούρεια θεώρηση των πραγμάτων.
Το 1884 ανακαλύφθηκε από δύο Γάλλους αρχαιολόγους στην Ιωνία, η μεγάλη επιγραφή του Επικούρειου Διογένη Οινοανδέα, φιλοσοφικό μνημείο της Ανθρωπότητας.
Το 1888 βρέθηκαν στο Βατικανό οι Επίκουρου Προσφωνήσεις.
Άλλες πηγές είναι τα αποσπάσματα που σώζονται μέσα από έργα άλλων συγγραφέων, όπως ο Κικέρων και τα αποσπάσματα που έρχονται στο φως σήμερα, από τους απανθρακωμένους πάπυρους του Ηρακλείου (Ερκουλάνο) πόλης της Ιταλίας που είχε καταστραφεί από την ηφαιστιακή έκρηξη του Βεζούβιου.
Νεοεπικουρισμός[]
Σήμερα τόσο στην Ελλάδα αλλά και παγκοσμίως, το φιλοσοφικό αυτό ρεύμα έχει υποστηρικτές που συνεχίζουν την παράδοση των Επικούρειων της Αρχαιότητας στον σύγχρονο Κόσμο.
Αποθέωση του Επίκουρου[]
Στο De Rerum Natura, ενα έργο γραμμένο πριν από σχεδόν 2.000 έτη ο Λουκρήτιος αναφέρει χαρακτηριστικά, (σε απόλυτα ελεύθερη απόδοση):
- Η Ανθρωπότητα βρίσκοταν απόλυτα χαμένη
- παντού στην Γη συρόταν ηττημένη
- απέραντα φοβισμένη, απίστευτα υποτεταγμένη
- από την παντοδύναμη Θρησκεία τέλεια αποδυναμωμένη.
- Ο Δίας, δεινός, πρόβαλε την κεφαλή
- μέσα από τους Ουρανούς
- σκιάζοντας με την όψη την φρικτή
- τους άμοιρους θνητούς.
- Τότε ένας Έλληνας σοφός,
- πρώτος τόλμησε τα πάντα να αψηφήσει
- σηκώνοντας ματιά θνητή στον Ουρανό
- τον τρομοφόρο Θεό με θράσος να αντικρύσει.
- Αυτόν που η δόξα των Θεών δεν πτόησε τον νού του,
- η βοή του κεραυνού δεν άγγιξε το βάθος του αυτιού του
- η αστραπή του Δία στα μάτια του σβησμένη
- αν και τον βίον του κατέκαιε με μήνιν πυρωμένη.
- Η δική του ατρόμητη καρδιά,
- ήρεμη και οργισμένη, όμοια με φωτιά
- τις πύλες της Φύσης που οι Θεοί είχαν γερά ασφαλίσει,
- ήταν αυτή, που όρμησε, πρώτη, να σχίσει, και για πάντα να τσακίσει.
Φιλοσοφική Ανάλυση[]
Επίκουρος, ο ιδρυτής του Επικουρισμού, της φιλοσοφίας της ευδαιμονίας.
Αρχαιοελληνικό Περιβάλλον. Καλλιτεχνική Αναπαράσταση
Αρχαιοελληνικό Περιβάλλον. Καλλιτεχνική Αναπαράσταση
Ο λόγος του Επίκουρου ήταν επιστημονικός. Απέφευγε τις λογοτεχνικές και ποιητικές εκφράσεις, δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στη νοηματική σαφήνεια των λέξεων. Οι έννοιες αυτές, που αντιστοιχούν επακριβώς στα πράγματα γιατί αναγνωρίζονται από τις αισθήσεις, τις ονόμαζε προλήψεις και αποτελούν βασικό στοιχείο της Επικούρειας Γνωσιολογίας.
Π.χ. η γνώμη για τους θεούς δεν είναι πρόληψη αλλά ψευδής υπόληψη (ανεξακρίβωτη δοξασία). Είναι βεβιασμένη κρίση γιατί δεν υπάρχει φυσικό αίτιο και δεν στηρίζεται σε δεδομένα.
Κριτήρια της αλήθειας λοιπόν ο Επίκουρος θεωρούσε τα αισθήματα, τις έννοιες (προλήψεις) και τα συναισθήματα. Ο Κόσμος δεν είναι δυνατόν να γνωσθεί με άλλον τρόπο. Αν κάνουμε λάθος το μόνο που ευθύνεται είναι ο λανθασμένος συλλογισμός μας, ξεχωρίζοντας έτσι την υποκειμενική μας εντύπωση από την αντικειμενική αλήθεια του Κόσμου.
Θεμελιώνοντας την υλιστική του Γνωσιολογία, ο Επίκουρος, έδινε την απάντησή του όχι μόνο στην υποκειμενική αισθησιοκρατία των Στωικών, αλλά και στη μη αναγνώριση της εγκυρότητας των αισθήσεων των Πυρρωνιστών.
Όπως και ο Δημόκριτος, δεχόταν ότι ο Κόσμος αποτελείται από πολύ μικρές άτομες φύσεις, τα άτομα, που συνεχώς κινούνται και δεν χάνονται ποτέ (είναι άφθαρτα) και έχουν διαφορετικό μέγεθος, βάρος και σχήμα.
Δεχόταν το κενό (αναφή φύση) γιατί χωρίς αυτό δε θα μπορούσε να υπάρχει κίνηση. Όπως και ότι δεν υπάρχει κάτι έξω από το Σύμπαν, ούτε δημιουργείται οτιδήποτε από το μηδέν.
Η περιστροφική κίνηση των άστρων είναι νομοτέλεια (φυσική αναγκαιότητα) που προέκυψε από τη διαμόρφωση κατά τη γέννηση του κόσμου. (Προς Ηρόδοτο Διογένης Λαέρτιος Ι΄ 77).
Για τη μελέτη της Φύσης, ο Επίκουρος ήταν κατηγορηματικός. Δεν δεχόταν αντιεπιστημονικές υποθέσεις που δεν στηρίζονταν σε δεδομένα. Όλα τα φυσικά φαινόμενα στηρίζονται σε φυσικά αίτια, αν δεν τα αναγνωρίσουμε έτσι κινούμαστε μέσα στο ψεύδος και στην πλάνη. Αυτός ήταν και ο λόγος που ασχολήθηκε με τα μετέωρα προκειμένου να καταδείξει τις αιτίες των ουρανίων φαινομένων.
Ένας άλλος λόγος ήταν, να απομυθοποιήσει αυτά τα φαινόμενα από την θεοποίηση που υπέστησαν, ώστε ο άνθρωπος να απαλλαγεί από τις δεισιδαιμονίες και το φόβο που τα προκαλεί (άγνοια και αμάθεια) που τον κρατά δέσμιο σε όλη του τη ζωή. Όποιος κατανοήσει ότι το κάθε φαινόμενο οφείλεται σε κάποια φυσικά αίτια αποδεσμεύεται από τους φόβους του και διασφαλίζει την ιδανική κατάσταση της ζωής, την ψυχική γαλήνη (αταραξία).
Κατανοώντας τη Φύση, ο άνθρωπος ολοκληρώνεται, διαλύει το μύθο και λυτρώνεται από την άγνοια και την αμάθεια.
Ο Επίκουρος θεωρούσε την Ηδονή ως αρχή και σκοπό της ευδαιμονίας. Την θεωρούσε ως πρωταρχικό και συγγενικό αγαθό με τη ανθρώπινη φύση, γιατί μας απαλλάσσει από τον πόνο, την αγωνία, την λύπη και τους φόβους. Θέτοντας όμως την ηδονή ως σκοπό της ζωής, δεν εννοούσε τις ηδονές των ασώτων και τις άλλες επίφοβες και παράλογες απολαύσεις, που συνήθιζε ο άνθρωπος με την μέθη και τα ξεφαντώματα, αφού και αυτά δημιουργούν ταραχή στην ψυχή του.
Κυρίως εννοούσε την αποφυγή του πόνου, συνέπεια της νηφάλιας λογικής, διώχνοντας κάθε φόβο και διαλύοντας φαντασιώσεις που του φέρνουν ταραχή και τον απομακρύνουν από την ευδαιμονία της ζωής. Όταν ο άνθρωπος απαλλάσσεται από αυτά τα δεινά τότε είναι πραγματικά ευτυχισμένος.
Τόνιζε δε ότι πραγματικός πλούτος είναι να αρκούμαστε στα ολίγα, γιατί αυτά ποτέ δε λείπουν από κανέναν.
Πηγή δυστυχίας είναι οι παράλογες επιθυμίες. Τις επιθυμίες όμως ο Επίκουρος τις ταξινομούσε ως εξής:
- α) Φυσικές και αναγκαίες είναι εκείνες που διώχνουν τον πόνο όπως το ύδωρ διώχνει τη δίψα.
- β) Φυσικές και μη αναγκαίες είναι εκείνες που διαφοροποιούν την ηδονή χωρίς να διώχνουν τον πόνο, όπως είναι ένα καλό φαγητό, και
- γ) Μη φυσικές και μη αναγκαίες είναι αυτές που δεν τις έχουμε καθόλου ανάγκη, όπως είναι η δόξα, οι τιμές με στεφάνους και αγάλματα.
Δεν θεοποιεί την Τύχη και φυσικά απορρίπτει τη μαντική και διαφωνεί με την Ειμαρμένη, τονίζοντας ότι δεν υπάρχει τέτοια αναγκαιότητα, πολύ περισσότερο δε προσπαθώντας να την παρακάμψουμε με δεήσεις.
Όταν κάποιος κατανοήσει ότι η μαντική είναι πλάνη θα καταλάβει ότι η Ειμαρμένη δεν έχει στήριγμα.
Αντίθετα ως μέγιστο αγαθό θεωρούσε τη φρόνηση, που μέσω αυτής αναδύονται και οι άλλες μεγάλες αρετές, όπως η Εγκράτεια, η Ανδρεία, η Δικαιοσύνη και η Φιλία.
Θεωρούσε την πίστη στους θεούς παράγοντα της ανθρώπινης δυστυχίας. Ασεβής δεν είναι αυτός που βγάζει από τη μέση τους θεούς, στους οποίους πιστεύει αρκετός κόσμος, αλλά αυτός που αποδίδει σε αυτούς τις δοξασίες των πολλών.
«Αν δε βγάλεις από το νου σου αυτές τις ιδέες» θα γράψει αργότερα ο Λουκρήτιος «και δεν διώξεις μακριά δοξασίες που είναι ανάξιες για τους θεούς και ξένες προς τη γαληνότητά τους, η θειότητά τους, υποτιμημένη από σένα θα σε βλάπτει συχνά: όχι επειδή θα διψά για εκδίκηση η υπέρτατη δύναμή τους, αλλά επειδή εσύ ο ίδιος θα φαντάζεσαι πως οι γαλήνιοι και ειρηνικοί θεοί κυλούν μεγάλα κύματα οργής εναντίον σου… Είναι φανερό λοιπόν, τι είδος ζωή σε περιμένει στο εξής»
Μεγάλο παράγοντα φόβου θεωρούσε ο Επίκουρος το θάνατο, που ο σώφρων έπρεπε να διώξει πάση θυσία. «Προσπάθησε να συνηθίσεις στην ιδέα ότι ο θάνατος για μας είναι μηδέν» έλεγε προς το Μενοικέα «ακριβώς επειδή όταν υπάρχουμε εμείς αυτός είναι ανύπαρκτος, κι όταν έρχεται αυτός είμαστε ανύπαρκτοι εμείς».
Η αισθησιοκρατία του άλλωστε πρόσταζε «…ό,τι αποσυντίθεται παύει να αισθάνεται και ό,τι δεν αισθάνεται δε μας αφορά» («Κύρια Δόξα» 2 Διογένης Λαέρτιος Ι΄ 139).
Σημειώσεις[]
Ή φιλοσοφία τού Επίκουρου αποτέλεσε τη βάση της ατομιστικής αντίληψης για το Σύμπαν και της υλιστικής Μεταφυσικής.
Κατά τον 19ο αιώνα, η φιλοσοφία τού Επίκουρου εντυπωσίασε τον Κάρολο Marx, ο οποίος το 1841 έγραψε διατριβή υπό τον τίτλο: «Διαφορά μεταξύ, της φυσικής φιλοσοφίας τού Δημοκρίτου και του Επικούρου», την οποία υπέβαλε στην Φιλοσοφική Σχολή τού Πανεπιστημίου τής Ιέννας στη Γερμανία και με αυτήν έλαβε τον τίτλο του διδάκτορα.
Από τότε το φυσικό και γνωσιολογικό τμήμα τής Επικούρειας φιλοσοφίας χρησιμοποιήθηκε ως βάση του Διαλεκτικού Υλισμού.
Η γνωσιολογική θεωρία τού διαλεκτικού υλισμού αποτελεί δάνειο πού εισήχθη αυτουσίως στο φιλοσοφικό σύστημα του κομμουνισμού, από τον ίδιο τον Marx. Ακόμη και ο Lenin ασπάσθηκε την περί ειδώλων γνωσιολογική αντίληψη του Επίκουρου.
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
- Επικουρισμός , αθεϊσμός
- Επικούρειοι
- ευδαιμονία
- Φιλοσοφία
- ευτυχία
- αταραξία
- Επικούρειο Σύστημα Αναφοράς
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
- Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
- Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
- Η κληρονομιά των επικούρειων
- Η φυσική φιλοσοφία στην σκέψη του Επίκουρου
- Epicurus.info
- Epicurus.net
- Stanford Encyclopedia of Philosophy - Αναφορά στον Επίκουρο
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)