Επεξεργασία Κοσμολογία

<!-- 
|Name: Cosmology|
|Template: Sciences |
|Starter: IonnKorr, Dec 2006 (EET) |
|No Copyright | CopyFree |
-->
<font> <font color="blue"> Κοσμολογία  </font></font> 

[http://en.wikipedia.org/wiki/Cosmology Cosmology]

''Για τις κοσμολογικές απόψεις των αρχαίων λαών βλέπε [[Κοσμογονία]]''


[[image:quotes-Heisenberg-Universe-strange-01-goog.png|thumb|300px|<center>[[Κοσμολογία]] <br>[[παραδοξότητα]] <br>[[Heisenberg Werner |Werner Heisenberg]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-goog.png|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-01-goog.jpeg|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-02-goog.jpeg|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-03-goog.jpg|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-04-goog.gif|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Space-Time-Shape-05-goog.JPG|thumb|300px|<center>Σχήμα [[Χωρόχρονος |Χωρόχρονου]]</center>]]
[[image:Inflation-10-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Κοσμικός Πληθωρισμός]]</center>]]
[[image:Universes-Parallel-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Κοσμολογία]] </center>]]
[[image:Cosmological-Hierarchy-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Κοσμολογική Ιεραρχία]] </center>]]
[[image:Physics-Atom-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Φυσική]] 
----
[[:category:Φυσικοί Γης|Φυσικοί Γης]] <br>[[:category:Επιστημονικοί Κλάδοι Φυσικής|Νόμοι Φυσικής]]<br> [[:category:Νόμοι Φυσικής|Νόμοι Φυσικής]]<br> [[:category:Θεωρίες Φυσικής|Θεωρίες Φυσικής]] <br>[[:category:Πειράματα Φυσικής|Πειράματα Φυσικής]]<br> [[:category:Παράδοξα Φυσικής|Παράδοξα Φυσικής]]
</center>]]
[[image:Big-Bang-11-goog.jpg|thumb|thumb|300px|<center>[[Συμπαντική Διαστολή]]</center>]]
[[image:Equations-Relativity-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>
[[Κοσμολογία]] [[Σύμπαν]]
----
[[Πεδιακές Εξισώσεις Einstein]]<br>  [[Γενική Σχετικότητα]]<br>  [[Σχετικότητα]] [[Σχετικιστική Φυσική]] <br> [[Βαρυτικό Πεδίο]] <br> [[Τανυστής Einstein]] <br> [[Τανυστής Ricci]] <br> [[Κοσμολογική Σταθερά]] <br>  [[Θεωρία Διαστολής Σύμπαντος]]
</center>]]
[[image:Universe-End-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Εσχατολογία]]</center>]]
[[image:Eschatology-02-goog.jpg|thumb|300px|<center>
[[Κοσμολογία]] <br> [[Κοσμολογική Εσχατολογία]]
----
[[Σύμπαν]] <br> [[Πολυσύμπαν]] 
----
----
[[Μεγάλη Αναπήδηση| Θεωρία Μεγάλης Αναπήδησης]] <br> [[Big Bounce|(Big Bounce)]] 
----
[[Μεγάλη Πέδηση| Θεωρία Μεγάλης Πέδησης]]<br>  [[Big Brake|(Big Brake)]] 
----
[[Μεγάλη Σύνθλιψη| Θεωρία Μεγάλης Σύνθλιψης]]<br>  [[Big Crunch|(Big Crunch)]] 
---- 
[[Μεγάλη Απόσχιση| Θεωρία Μεγάλης Απόσχισης]] <br> [[Big Rip|(Big Rip)]] 
----
[[Μεγάλη Ψύξη| Θεωρία Μεγάλης Ψύξης]] <br> [[Big Freeze|(Big Freeze)]] 
----
[[Μεγάλη Αστάθεια| Θεωρία Μεγάλης Αστάθειας]] <br> [[Big Lurch|(Big Lurch)]]
---- 
[[Μεγάλη Κλαυθμηδία| Θεωρία Μεγάλης Κλαυθμηδίας]]<br>  [[Big Whimper|(Big Whimper)]] 
----
----
[[Θεωρία Μαθηματικού Σύμπαντος]]<br>  [[Mathematical Universe Hypothesis|(Mathematical Universe Hypothesis)]]
----
[[:category:Εκκεντρικές Κοσμολογικές Θεωρίες| Εκκεντρικές Κοσμολογικές Θεωρίες]]
</center>]]
[[Image:Universe-12-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Σύμπαν]]</center>]]
[[image:End-of-World-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Συντέλεια]]</center>]]
[[Image:Space-11-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Σύμπαν]]</center>]]
[[Image:Space-12-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Πλανήτης|Πλανήτες]]</center>]]
[[image:Universe-Expansion-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Συμπαντική Διαστολή]]</center>]]
[[image:Universe-Expansion-02-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Συμπαντική Διαστολή]]</center>]]
[[image:Universe-Expansion-03-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Συμπαντική Διαστολή]]</center>]]
[[image:Universe-Expansion-04-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Συμπαντική Διαστολή]]</center>]]
[[image:Boltzmann-Brains-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Εγκέφαλος Boltzmann]]</center>]]
[[image:Astronomy-02-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Αστρονομία]]</center>]]
[[image:Multiverse-20-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Χορδιακή Κοσμολογία]]</center>]]
[[image:Universe-Shape-01-goog.jpg|thumb|300px|<center>[[Σχήμα Σύμπαντος]]</center> ]]
- Η [[επιστήμη]] που μελετά την [[Κοσμογένεση]] δηλ. την δημιουργία και εξέλιξη του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]].

==[[Ετυμολογία]]==
Η [[ονομασία]] ''"[[Κοσμολογία]]"'' σχετίζεται [[ετυμολογία|ετυμολογικά]] με την [[λέξη]] ''"[[κόσμος]]"''.

==[[Εισαγωγή]]==
Η Κοσμολογία, που είναι κλάδος της [[Αστροφυσική]]ς με επεκτάσεις και σε άλλες επιστήμες ([[Φιλοσοφία]], [[Χημεία]], κ.ά.), είναι μια σύγχρονη επιστήμη που μελετά τη δομή του [[Σύμπαν]]τος σε μεγάλη κλίμακα, την προέλευσή του, τα στάδια της εξέλιξης του και την κατάληξη που θα έχει.

Αντίθετα η [[Κοσμογονία]] ασχολείτο από τους αρχαίους χρόνους (Κοσμογονία Ησιόδου, Descartes, Kant, Laplace, κ.ά.) με τη μελέτη της δημιουργίας των αντικειμένων μέσα στο [[Σύμπαν]] και ειδικότερα με το [[Ηλιακό Σύστημα]].

==Αντικείμενα [[Μελέτη|Μελέτης]]==
Τα βασικά ερωτήματα που μπαίνουν σχετικά με τον τρόπο και τον χρόνο της γένεσης του [[Σύμπαν]]τος, τον τρόπο που δημιουργήθηκαν οι [[Γαλαξίας|Γαλαξίες]] και απέκτησαν τη μορφή που βλέπουμε, τον τρόπο που γεννήθηκαν και πεθαίνουν οι Αστέρες και και την πορεία που θα ακολουθήσει τελικά η εξέλιξη του [[Σύμπαν]]τος αφορούν την σύγχρονη Κοσμολογία.

Αλλά πριν περίπου σαράντα έτη ήταν αδύνατο να απαντηθούν με [[βεβαιότητα]] πολλά ερωτήματα που αφορούσαν τη [[δημιουργία]] και την [[εξέλιξη]] του Σύμπαντος. Όμως μετά από τα ευρήματα της παρατηρησιακής [[Αστρονομία|Αστρονομίας]] (Κοσμικό Υπόβαθρο Μικροκυμάτων, ανάλυση [[κβάζαρ]], [[Συμπαντική Διαστολή|διαστολή του Σύμπαντος]] από τον Hubble, ευρήματα των διαστημικών παρατηρητηρίων Hubble, Chandra κ.ά.) η γνώση για το Σύμπαν τεκμηριώθηκε με όλες εκείνες τις αποδείξεις για την θεμελίωση του Καθιερωμένου Μοντέλου ή όπως αλλιώς λέγεται [[Μεγάλη Έκρηξη|Θεωρία της Μεγάλης Έκρηξης]]  όπως συμπληρώθηκε και με την θεωρία του [[Κοσμικός Πληθωρισμός|Πληθωρισμού]].

==[[Κοσμολογική Αρχή]]==
Σύμφωνα με την [[Κοσμολογική Αρχή]] το [[Σύμπαν]] είναι [[Ισοτροπία|ισότροπο]], δηλαδή για έναν σχετικά ακίνητο παρατηρητή παρουσιάζει τα ίδια φυσικά χαρακτηριστικά προς όλλες τις κατευθύνσεις, και ομογενές δηλαδή διέπεται από τους ίδιους φυσικούς νόμους στο σύνολο της έκτασης του. Η ισοτροπία αποδεικνύεται με την εξέταση της κατανομής των [[Γαλαξίας|Γαλαξιών]] που παραμένει σταθερή σε κάθε διεύθυνση και της μόνιμης σταθερής έντασης [[Μικροκύματα|μικροκυμάτων]] και [[Ακτινοβολία Χ|ακτινοβολίας Χ]] από κάθε κατεύθυνση του Σύμπαντος. Η ομογένεια αποδεικνύεται από το γεγονός ότι η κατανομή των [[Σμήνος Γαλαξιών|Σμηνών Γαλαξιών]] δεν παρουσιάζει σημαντική διαφορά στα δύο Γαλαξιακά ημισφαίρια, ούτε σημαντικές διαφορές συναρτήσει της απόστασης. Έχουμε ενδείξεις ομογένειας για κλίμακα της τάξεως των 10.000.000 [[parcec]].

==Θεωρία της [[Σχετικότητα|Σχετικότητας]] και Κοσμολογία==
Σύμφωνα με την [[Ειδική Σχετικότητα|θεωρία της σχετικότητας]], ο [[Χρόνος]] δεν θεωρείται διακριτό μέγεθος αλλά συνδυάζεται με τον χώρο σε μια τετραδιάστατη οντότητα γνωστή ως [[Χωρόχρονος]] μέσα στον οποίο εξελίσσεται το [[Σύμπαν]].

==Σύγχρονες Κοσμολογικές Θεωρίες==
===Θεωρία [[Μεγάλη Έκρηξη|Μεγάλης Έκρηξης]]===
:''Δείτε το κύριο άρθρο επί του θέματος: [[Μεγάλη Έκρηξη]]''
Στην [[επιστήμη]] της Κοσμολογίας, Μεγάλη Έκρηξη (''Big Bang'')  ονομάζεται η θεωρία σύμφωνα με την οποία το [[Σύμπαν]] δημιουργήθηκε από μια υπερβολικά πυκνή και θερμή κατάσταση, πριν από περίπου 13,7 δισεκατομμύρια χρόνια. Η θεωρία αυτή για τη δημιουργία του σύμπαντος είναι η πιο διαδεδομένη αυτή την στιγμή στην επιστημονική κοινότητα. Ο όρος ''Big Bang'' χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά από τον [[Hoyle |Fred Hoyle]] σε μια ραδιοφωνική εκπομπή του [[BBC]], το κείμενο της οποίας δημοσιεύτηκε το 1950. Ο Χόιλ δεν χρησιμοποίησε τον ορο για να περιγράψει μια θεωρία, αλλά για να ειρωνευτεί τη νέα ιδέα. Παρόλα αυτά ο όρος έμεινε χάνοντας το ειρωνικό του περιεχόμενο.

===Κοσμολογία της [[Συνεχής Δημιουργία|Συνεχούς Δημιουργίας]]===
:''Δείτε το κύριο άρθρο επί του θέματος: [[Συνεχής Δημιουργία]]''

Κοσμολογική θεωρία που υποστηρίζει ότι στο [[Σύμπαν]] γεννιέται συνεχώς ύλη από το μηδέν. Είναι γνωστή και ως θεωρία ''Σταθερής Κατάστασης''. Εισηγητές της θεωρίας ήταν το 1948 οι Φρεντ Χόυλ, Χέρμαν Μπόντι και Τόμας Γκολντ, όταν σε ξεχωριστές εργασίες τους υποστήριξαν ότι εκτός της [[Κοσμολογική Αρχή|Κοσμολογικής Αρχής]] πρέπει το [[Σύμπαν]] να είναι και σταθερής [[Πυκνότητα|πυκνότητας]]. Αυτό ονομάστηκε ''τέλεια [[Κοσμολογική Αρχή]]''. Δεδομένης όμως της πειραματικά διαπιστωμένης διαστολής του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] για να παραμείνει σταθερή η [[Πυκνότητα|πυκνότητά]] του θα έπρεπε να δημιουργείται [[ύλη]] από το μηδέν.

Η θεωρία προχώρησε με την διατύπωση του Σερ Φρέντ Χόυλ που υποστήριξε ότι η δημιουργία από την ανυπαρξία ενός ατόμου [[Υδρογόνο|υδρογόνου]] ανά κυβική παλάμη κάθε 1,000,000,000 έτη είναι δυνατή και ικανή να κρατήσει την [[Πυκνότητα]] του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] σταθερή. Αξίζει να σημειωθεί ότι, μολονότι δημιουργείται νέα ύλη από το μηδέν, το μοντέλο κατορθώνει να διατηρήσει την συνολική ποσότητα [[ενέργεια|ενέργειας]] στο Σύμπαν σταθερή, με την ενέργεια αδρανείας της δημιουργούμενης ύλης να παρέχεται από την βαρυτική ενέργεια διαστολής του σύμπαντος. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί διότι η βαρυτική δυναμική ενέργεια έχει αρνητικό πρόσημο και εξισορροπεί έτσι την θετική ενέργεια που περικλείεται στην δημιουργούμενη ύλη. Το μοντέλο κατορθώνει έτσι να είναι συμβατό με τις θεμελιώδεις αρχές διατήρησης της [[Φυσική|Φυσικής]].

===[[Θεωρία Linde]]===
Τα αναπάντητα ερωτήματα της θεωρίας της Μεγάλης Έκρηξης προσπάθησαν να απαντήσουν δύο επιστήμονες:
Ο αμερικανός αστροφυσικός, καθηγητής του [[ΜΙΤ]] [[Guth Alan|Alan Guth]] προσπάθησε να δώσει μια απάντηση στο πρώτο ερώτημα προσθέτωντας στην θεωρία της [[Μεγάλη Έκρηξη|Μεγάλης Έκρηξης]] την ιδέα ότι στην αρχή της δημιουργίας του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] η [[διαστολή]] γινόταν με [[ταχύτητα]] μεγαλύτερη από του [[Φως|φωτός]].

Ο Ρώσος φυσικός [[Linde Andrei |Andrei Linde]] διατύπωσε τη θεωρία ότι θα μπορούσαμε να έχουμε [[διαστολή]] του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] χωρίς την προϋπόθεση της κοινής αρχής από σημείο μεγάλης [[πυκνότητα|πυκνότητας]] και [[θερμοκρασία|θερμοκρασίας]]. Εξέφρασε την ιδέα ενός αυτοαναπαραγόμενου και [[Διαστολή|διαστελλόμενου]] [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] το οποίο αναπτύσσεται ως [[φράκταλ]]. Σχηματικά παρουσίασε το [[Σύμπαν]] ως φυσαλλίδα της οποίας η οποιαδήποτε διαταραχή δημιουργεί νέα κοσμική φυσαλλίδα. Οι φυσαλλίδες περιορίζονται αρχικά και ύστερα επεκτείνονται με ταχύτητες κοντά στην ταχύτητα του [[Φως|φωτός]]. Άρα στο μοντέλο αυτό το [[Σύμπαν]] μας δεν είναι παρά μια φυσαλλίδα σε ένα Πολυσύμπαν φυσαλίδων.

===Θεωρίες Μεταβαλλόμενης Σταθεράς Παγκόσμιας Έλξης===
:''Δείτε το κύριο άρθρο επί του θέματος: [[Θεωρίες Μεταβαλλόμενης Σταθεράς Παγκόσμιας Έλξης]]''
Κοσμολογικές θεωρίες που προβλέπουν μεταβολή της [[Σταθερά Παγκόσμιας Έλξης]]. Οι κυριότερες είναι:

====[[Θεωρία Brans-Dicke]]====
Θεωρία στηριγμένη στην Αρχή του [[Mach]] με βάση την οποία η [[αδράνεια]] κάθε σώματος και η [[μάζα]] του εξαρτώνται από την επίδραση του συνόλου της συμπαντικής ύλης πάνω του.

Εισηγητές της θεωρίας είναι οι αστροφυσικοί [[Brans]] και [[Dicke|Robert Dicke]]. 

Σύμφωνα με τις απόψεις τους εφόσον το Σύμπαν διαστέλεται τότε οι αποστάσεις αυξάνουν, η [[πυκνότητα]] του Σύμπαντος μειώνεται και ως εκ του αποτελέσματος η επίδραση του συνόλου της Συμπαντικής Ύλης στα σώματα μειώνεται. 

Αυτό συμπερασματικά σύμφωνα με την αρχή του Μαχ μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι όσο περνάει ο [[χρόνος]] η αδράνεια και η μάζα των σωμάτων μικραίνει πράγμα που οδηγεί στην μείωση της τιμής της [[Σταθερά Παγκόσμιας Έλξης|Σταθεράς Παγκόσμιας Έλξης]] (G). Η θεωρία προβλέπει αρχική μεγάλη έκρηξη άρα συμβαδίζει με την θεωρία του [[Big Bang]].

====[[Θεωρία Dirac]]====
O [[Dirac]] κατέληξε στο ίδιο συμπέρασμα με άλλο σκεπτικό. Βλέποντας ότι η τιμή της Ηλικίας του [[Σύμπαν|Σύμπαντος]] μετρούμενη σε te (δηλαδή σε χρόνο που απαιτείτε προκειμένου το φώς να διετρέξει την ακτίνα του [[Ηλεκτρονίο|ηλεκτρονίου]]), ο λόγος μεταξύ βαρυτικής προς ηλεκτρονικής δύναμης ηλεκτρονίου - [[Πρωτόνιο|πρωτονίου]] και η τετραγωνική δύναμη των σωματιδίων του [[Σύμπαν]]τος είναι σχεδόν ίδιες κατέληξε στα εξής:
#Θα πρέπει να ελαττώνονται οι μάζες ηλεκτρονίου και πρωτονίου ή η [[Σταθερά Παγκόσμιας Έλξης]] συναρτήσει του [[Χρόνος|χρόνου]].
#Ο αριθμός των Σωματιδίων θα πρέπει να αυξάνεται αυξανόμενης της ηλικίας του [[Σύμπαν]]τος.

Η θεωρία παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με την [[θεωρία Brans-Dicke]] καθώς και με την θεωρία της Συνεχούς Δημιουργίας. Παρ'όλα αυτά έχουν και πολλές διαφορές.

==Πίνακας Κοσμολογικών Θεωριών==
{| class="wikitable"
|-
! Name
! Author and date
! Classification
! Remarks
|-
| [[Ινδουιστική Κοσμολογία]] (Hindu cosmology]]
| Hindu [[Rigveda]] (2000 &nbsp;BC)
| Cyclical or oscillating, Infinite in time
| One cycle of existence is around 311 trillion years and the life of one universe around 8 billion years. This Universal cycle is preceded by an infinite number of universes and to be followed by another infinite number of universes. Includes an infinite number of universes at one given time.

|-
|  [[Ζεϊνική Κοσμολογία]] (Jain cosmology]]
|  [[Jain Agamas]] (written around 500 AD as per the teachings of [[Mahavira]] 599–527 BC)
|  Cyclical or oscillating, eternal and finite 
|  Jain cosmology considers the ''[[loka]]'', or universe, as an uncreated entity, existing since infinity, the shape of the universe as similar to a man standing with legs apart and arm resting on his waist. This Universe, according to Jainism, is broad at the top, narrow at the middle and once again becomes broad at the bottom.

|-
| [[Βαβυλωνιακή Κοσμολογία]] (Babylonian cosmology)
| [[Assyro-Babylonian literature|Babylonian literature]] (c. 3000 BC)
| Flat earth floating in infinite "waters of chaos"
| The Earth and the [[Heaven]]s form a unit within infinite "waters of chaos"; the earth is flat and circular, and a solid dome (the "firmament") keeps out the outer "chaos"-ocean.
|-
| [[Ελεατική Κοσμολογία]] (Eleatic cosmology]]
| [[Parmenides]] (c. 515 BC)
| Finite and spherical in extent
| The Universe is unchanging, uniform, perfect, necessary, timeless, and neither generated nor perishable. Void is impossible. Plurality and change are products of epistemic ignorance derived from sense experience. Temporal and spatial limits are arbitrary and relative to the Parmenidean whole. 
|-
| [[Βιβλική Κοσμολογία]] (Biblical cosmology]]
| [[Genesis creation narrative]] (c. 500 BC)
| Flat earth floating in infinite "waters of chaos"
| Based on Babylonian cosmology. The Earth and the [[Heaven]]s form a unit within infinite "waters of chaos"; the earth is flat and circular, and a solid dome (the "[[firmament]]") keeps out the outer "chaos"-ocean.
|-
| [[Atomism|Atomist universe]]
| [[Anaxagoras]] (500–428&nbsp;BC) & later [[Epicurus]]
| Infinite in extent
| The universe contains only two things: an infinite number of tiny seeds ([[atom]]s) and the void of infinite extent. All atoms are made of the same substance, but differ in size and shape. Objects are formed from atom aggregations and decay back into atoms. Incorporates [[Leucippus]]' principle of [[causality]]: "nothing happens at random; everything happens out of reason and necessity". The universe was not ruled by [[gods]].{{citation needed|reason=Ancient greeks typically believed that nothing was random *because* there were gods – for instance, when you elected a leader by drawing straws, the person 'randomly' elected leader was the one chosen by the gods!  The random selection was intended to minimize human influence on the outcome of the election, not to eliminate the influence of mount olympus – which would have been considered impossible, by typical greek thinkers at least.  Perhaps Anaxagoras was atypical in *that* way, as well as atypical in believing in some primitive version of the atomic theory, but methinks not.|date=January 2013}} 
|-
| [[Pythagorean astronomical system|Pythagorean universe]]
| [[Philolaus]] (d. 390 BC)
| Existence of a "Central Fire" at the center of the Universe.
| At the center of the Universe is a central fire, around which the Earth, Sun, Moon and [[planet]]s revolve uniformly. The Sun revolves around the central fire once a year, the stars are immobile. The earth in its motion maintains the same hidden face towards the central fire, hence it is never seen. First known non-geocentric model of the Universe.<ref>[[Carl Benjamin Boyer|Carl B. Boyer]] (1968), [https://archive.org/details/AHistoryOfMathematics ''A History of Mathematics.''] Wiley. ISBN 0471543977. p. 54.</ref>
|-
| [[Stoicism#Physics and cosmology|Stoic universe]]
| [[Stoics]] (300&nbsp;BC&nbsp;–&nbsp;200&nbsp;AD)
| [[Island universe]]
| The [[cosmos]] is finite and surrounded by an infinite void. It is in a state of flux, and pulsates in size and undergoes periodic upheavals and conflagrations.
|-
| [[On the Heavens|Aristotelian universe]]
| [[Aristotle]] (384–322&nbsp;BC)
| [[Geocentric]], static, steady state, finite extent, infinite time
| Spherical earth is surrounded by concentric [[celestial spheres]]. Universe exists unchanged throughout eternity. Contains a fifth element, called [[aether (classical element)|aether]], that was added to the four [[classical element]]s.
|-
| Aristarchean universe
| [[Aristarchus of Samos|Aristarchus]] (circa&nbsp;280&nbsp;BC)
| [[Heliocentric]]
| Earth rotates daily on its axis and revolves annually about the sun in a circular orbit. Sphere of fixed stars is centered about the sun.
|-
| [[Geocentric model|Ptolemaic model]]
| [[Ptolemy]] (2nd century&nbsp;AD)
| Geocentric (based on Aristotelian universe)
| Universe orbits around a stationary Earth. Planets move in circular [[epicycles]], each having a center that moved in a larger circular orbit (called an eccentric or a deferent) around a center-point near Earth. The use of [[equant]]s added another level of complexity and allowed astronomers to predict the positions of the planets. The most successful universe model of all time, using the criterion of longevity. [[Almagest]] (the Great System).
|-
| Aryabhatan model
| [[Aryabhata]] (499)
| Geocentric or Heliocentric
| The [[Earth's rotation|Earth rotates]] and the planets move in [[elliptical orbit]]s around either the Earth or Sun; uncertain whether the model is geocentric or heliocentric due to planetary orbits given with respect to both the Earth and Sun.
|-
| Medieval universe
| [[Medieval philosophy|Medieval philosophers]] (500–1200)
| Finite in time
| A universe that is finite in time and has a beginning is proposed by the [[Christian philosophy|Christian philosopher]] [[John Philoponus]], who argues against the ancient Greek notion of an infinite past. Logical arguments supporting a finite universe are developed by the [[Early Islamic philosophy|early Muslim philosopher]] [[Al-Kindi|Alkindus]], the [[Jewish philosophy|Jewish philosopher]] [[Saadia Gaon]], and the [[Kalam|Muslim theologian]] [[Al-Ghazali|Algazel]].
|-
| [[Islamic cosmology#Multiversal cosmology|Multiversal cosmology]]
| [[Fakhr al-Din al-Razi]] (1149–1209)
| [[Multiverse]], multiple worlds and universes
| There exists an infinite outer space beyond the known world, and God has the power to fill the vacuum with an infinite number of universes.
|-
| Maragha models
| [[Maragheh observatory|Maragha school]] (1259–1528)
| Geocentric
| Various modifications to Ptolemaic model and Aristotelian universe, including rejection of [[equant]] and [[Deferent and epicycle|eccentrics]] at [[Maragheh observatory]], and introduction of [[Tusi-couple]] by [[Nasir al-Din al-Tusi|Al-Tusi]]. Alternative models later proposed, including the first accurate [[Moon|lunar]] model by [[Ibn al-Shatir]], a model rejecting stationary Earth in favour of [[Earth's rotation]] by [[Ali Kuşçu]], and planetary model incorporating "circular [[inertia]]" by [[Al-Birjandi]].
|-
| Nilakanthan model
| [[Nilakantha Somayaji]] (1444–1544)
| Geocentric and heliocentric
| A universe in which the planets orbit the Sun, which orbits the Earth; similar to the later [[Tychonic system]]
|-
| [[Copernican heliocentrism|Copernican universe]]
| [[Nicolaus Copernicus]] (1473–1543)
| Heliocentric with circular planetary orbits
| First described in ''[[De revolutionibus orbium coelestium]]''.
|-
| [[Τυχονική Κοσμολογική Θεωρία]] (Tychonic system]]
| [[Tycho Brahe]] (1546–1601)
| Geocentric and Heliocentric
| A universe in which the planets orbit the Sun and the Sun orbits the Earth, similar to the earlier [[Nilakantha Somayaji|Nilakanthan model]].
|-
|[[Giordano Bruno#Bruno.27s cosmology|Bruno's cosmology]]
| [[Giordano Bruno]] (1548–1600)
| Infinite extent, infinite time, homogeneous, isotropic, non-hierarchical
| Rejects the idea of a hierarchical universe. Earth and Sun have no special properties in comparison with the other heavenly bodies. The void between the stars is filled with [[Aether (classical element)|aether]], and matter is composed of the same [[Classical element|four elements]] (water, earth, fire, and air), and is atomistic, animistic and intelligent.
|-
|[[Κεπλεριανή Κοσμολογική Θεωρία]] (Keplerian
| [[Johannes Kepler]] (1571–1630)
| Heliocentric with elliptical planetary orbits
| Kepler's discoveries, marrying mathematics and physics, provided the foundation for our present conception of the Solar system, but distant stars were still seen as objects in a thin, fixed celestial sphere.
|-
| [[Νευτώνεια Κοσμολογική Θεωρία]] (Static Newtonian
| [[Isaac Newton]] (1642–1727)
| [[Static universe|Static]] (evolving), steady state, infinite
| Every particle in the universe attracts every other particle. Matter on the large scale is uniformly distributed. Gravitationally balanced but unstable.
|-
| [[Mechanical explanations of gravitation#Vortex|Cartesian Vortex]] universe
| [[René Descartes]], 17th century
| Static (evolving), steady state, infinite
| System of huge swirling whirlpools of aethereal or fine matter produces what we would call gravitational effects. But his vacuum was not empty; all space was filled with matter.
|-
| [[Καντιανή Κοσμολογική Θεωρία]] (Hierarchical universe
| [[Immanuel Kant]], [[Johann Lambert]], 18th century
| Static (evolving), steady state, infinite
| Matter is clustered on ever larger scales of hierarchy. Matter is endlessly recycled.
|-
| [[Static universe|Einstein Universe with a cosmological constant]]
| [[Albert Einstein]], 1917
| Static (nominally). Bounded (finite)
| "Matter without motion". Contains uniformly distributed matter. Uniformly curved spherical space; based on [[Riemann sphere|Riemann's hypersphere]]. Curvature is set equal to Λ. In effect Λ is equivalent to a repulsive force which counteracts gravity. Unstable.
|-
| [[Κοσμολογική Θεωρία De Sitter]] (De Sitter universe]]
| [[Willem de Sitter]], 1917
| [[Metric expansion of space|Expanding]] [[shape of the universe|flat space]].
Steady state.
Λ > 0
| "Motion without matter." Only apparently static. Based on Einstein's [[general relativity]]. Space expands with constant [[accelerating universe|acceleration]]. [[Scale factor (universe)|Scale factor]] increases exponentially (constant [[cosmic inflation|inflation]]).
|-
| [[Κοσμολογική Θεωρία MacMillan]] (MacMillan universe
| [[William Duncan MacMillan]] 1920s
| Static and steady state
| New matter is created from [[radiation]]; starlight perpetually recycled into new matter particles.
|-
| [[Friedmann equations|Friedmann universe]], spherical space
| [[Alexander Friedmann]] 1922
| Spherical expanding space.
k= +1 ; no Λ
| Positive curvature. Curvature constant k = +1
[[Metric expansion of space|Expands]] then [[Big crunch|recollapses]]. [[shape of the universe|Spatially closed]] (finite).
|-
| [[Friedmann equations|Friedmann universe]], hyperbolic space
| [[Alexander Friedmann]], 1924
| [[Hyperbolic space|Hyperbolic]] expanding space.
k= -1 ; no Λ
| [[Shape of the universe|Negative curvature]]. Said to be infinite (but ambiguous). Unbounded. Expands forever.
|-
| [[Dirac large numbers hypothesis]]
| [[Paul Dirac]] 1930s
| Expanding
| Demands a large variation in G, which decreases with time. Gravity weakens as universe evolves.
|-
| Friedmann zero-curvature
| Einstein and DeSitter, 1932
| Expanding flat space
k= 0 ; Λ = 0
Critical density
| Curvature constant k = 0. Said to be infinite (but ambiguous). "Unbounded cosmos of limited extent". Expands forever. "Simplest" of all known universes. Named after but not considered by Friedmann. Has a [[deceleration parameter|deceleration term]] q =½, which means that its expansion rate slows down.
|-
| The original [[Big Bang]] (Friedmann-Lemaître)
| [[Georges Lemaître]] 1927–29
| Expansion
Λ > 0
Λ > |Gravity|
| Λ is positive and has a magnitude greater than gravity. Universe has initial high-density state ("primeval atom"). Followed by a two-stage expansion. Λ is used to destabilize the universe. (Lemaître is considered the father of the big bang model.)
|-
| [[Oscillating universe]] (Friedmann-Einstein)
| Favored by [[Alexander Friedmann|Friedmann]], 1920s
| Expanding and contracting in cycles
| Time is endless and beginningless; thus avoids the beginning-of-time paradox. Perpetual cycles of big bang followed by big crunch. (Einstein's first choice after he rejected his 1917 model.)
|-
| [[Κοσμολογική Θεωρία Eddington]] (Eddington universe
| [[Eddington Arthur|Arthur Eddington]] 1930
| First static then expands
| Static Einstein 1917 universe with its instability disturbed into expansion mode; with relentless matter dilution becomes a DeSitter universe. Λ dominates gravity.
|-
| [[Milne universe]] of kinematic relativity
| [[Edward Arthur Milne|Edward Milne]], 1933, 1935;
[[William H. McCrea]], 1930s
| Kinematic expansion without space expansion
| Rejects general relativity and the expanding space paradigm. Gravity not included as initial assumption. Obeys cosmological principle and [[special relativity]]; consists of a finite spherical cloud of particles (or galaxies) that expands within an infinite and otherwise empty flat space. It has a center and a cosmic edge (surface of the particle cloud) that expands at light speed. Explanation of gravity was elaborate and unconvincing.
|-
| [[Friedmann–Lemaître–Robertson–Walker]] class of models
| [[Howard Percy Robertson|Howard Robertson]], [[Arthur Geoffrey Walker|Arthur Walker]], 1935
| Uniformly expanding
| Class of universes that are homogeneous and isotropic. Spacetime separates into uniformly curved space and cosmic time common to all co-moving observers. The formulation system is now known as the FLRW or Robertson–Walker metrics of cosmic time and curved space.
|-
| [[Steady state theory|Steady-state]] expanding
| [[Hermann Bondi]], [[Thomas Gold]], 1948
| Expanding, steady state, infinite
| Matter creation rate maintains constant density. Continuous creation out of nothing from nowhere. Exponential expansion. Deceleration term q = -1.
|-
| [[Κοσμολογική Θεωρία Hoyle]] (Steady-state expanding
| [[Hoyle Fred|Fred Hoyle]] 1948
| Expanding, steady state; but unstable
| Matter creation rate maintains constant density. But since matter creation rate must be exactly balanced with the space expansion rate the system is unstable.
|-
| [[Ambiplasma]]
| [[Hannes Alfvén]] 1965 [[Oskar Klein]]
| Cellular universe, expanding by means of matter–antimatter annihilation
| Based on the concept of [[plasma cosmology]]. The universe is viewed as "meta-galaxies" divided by [[Double layer (plasma)|double layers]] and thus a bubble-like nature. Other universes are formed from other bubbles. Ongoing cosmic matter-[[antimatter]] [[annihilation]]s keep the bubbles separated and moving apart preventing them from interacting.
|-
| [[Κοσμολογική Θεωρία Brans-Dicke]] (Brans-Dicke theory]]
| [[Carl H. Brans]], [[Robert H. Dicke]]
| Expanding
| Based on [[Mach's principle]]. G varies with time as universe expands. "But nobody is quite sure what Mach's principle actually means."{{Citation needed|date=January 2010}}
|-
| [[Cosmic inflation]]
| [[Alan Guth]] 1980
| [[Big Bang]] modified  to solve [[horizon problem|horizon]] and [[flatness problem]]s
| Based on the concept of hot inflation. The universe is viewed as a multiple quantum flux—hence its bubble-like nature. Other universes are formed from other bubbles. Ongoing cosmic expansion kept the bubbles separated and moving apart.
|-
| [[Chaotic inflation theory|Eternal inflation]] (a multiple universe model)
| [[Andrei Linde|Andreï Linde]], 1983
| Big Bang with [[cosmic inflation]]
| [[Multiverse]] based on the concept of cold inflation, in which inflationary events occur at random each with independent initial conditions; some expand into bubble universes supposedly like our entire cosmos. Bubbles nucleate in a [[Quantum foam|spacetime foam]].
|-
| [[Κυκλική Κοσμολογική Θεωρία]] (Cyclic model]]
| [[Paul Steinhardt]]; [[Neil Turok]] 2002
| Expanding and contracting in cycles; [[M-theory]].
| Two parallel [[orbifold]] planes or [[Membrane (M-theory)|M-branes]] collide periodically in a higher-dimensional space. With [[Quintessence (physics)|quintessence]] or [[dark energy]].
|-
| [[Cyclic model]]
| Lauris Baum; [[Paul Frampton]] 2007
| Solution of [[Richard Tolman|Tolman]]'s entropy problem
| [[Phantom energy|Phantom dark energy]] fragments universe into large number of disconnected patches. Our patch contracts containing only dark energy with zero [[entropy]].
|-
|}

Table notes: the term "static" simply means not expanding and not contracting. Symbol G represents Newton's [[gravitational constant]]; Λ (Lambda) is the [[cosmological constant]].

==[[Υποσημείωση|Υποσημειώσεις]]==
{{Reflist}}

==Εσωτερική [[Αρθρογραφία]]==
*[[Κοσμολογικό Ωό]]
*[[Χωρόχρονος]] 
*[[Γεωδαισιακή Καμπύλη]]
*[[Γενικευμένη Ορμή]]
*[[Εξίσωση Einstein]]
*[[Καμπυλότητα]]
*[[Μετρική Schwarzschild]]. 

*[[Μελανή Οπή Schwarzschild]]
*[[Μελανή Οπή Kerr]]

*[[Ακτινοβολία Hawking]]
*[[Bαρυτική Aκτινοβολία]] 
*[[Βαρυτόνιο|Gravitons]] 
 
*[[Διαστολή Σύμπαντος]]. 
*[[Μετρική Robertson-Walker]], 
*[[Μοντέλο Friedmann]]. 

*[[Ορίζοντας Γεγονότων]]. 
*[[Big Bang]] 
*[[Σκοτεινή Ύλη]]. 
*[[Λαμπρότητα]] 
*[[Κύρια Ακολουθία]] 
*[[Ερυθρός Γίγας|Ερυθροί Γίγαντες]], 
*[[Λευκός Νάνος|Λευκοί Νάνοι]]
*[[Νετρονικός Αστέρας|Νετρονικοί Αστέρες]] 
*[[Pulsar|Pulsars]] 
*[[Supernova|Supernovae]]. 
* [[Κοσμολογική Προσομοίωση]]
*[[Θεωρία Μεγάλης Σιωπής]] (great silence)

==[[Ιστογραφία]]==
*[http://el.wikipedia.org/wiki/Κοσμολογία Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια] 
*[http://www.livepedia.gr/index.php?title=Κοσμολογία Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia]
*[http://www.astronomia.gr/wiki/index.php?title=Κοσμολογία Ομώνυμο άρθρο στην Astronomia]
*[http://www.physics4u.gr/articles/2002/cosmology.html Physics4u]

==Αγγλική [[Ιστογραφία]]==
*[http://www.damtp.cam.ac.uk/user/gr/public/cos_home.html] - από το Πανεπιστήμιο Καίμπριτζ (Δημόσια Αρχική Σελίδα).
*[http://map.gsfc.nasa.gov/m_uni.html Cosmology 101] - από την ομάδα [[WMAP]] της [[NASA]].
*[http://www.pbs.org/wgbh/nova/origins/ Origins, Nova Online] - Προσφέρεται από την [[Public Broadcasting Service|PBS]].
* [http://dhost.info/cosmology/ Cosmology] - Η Κοσμολογία του Σύμπαντος.
* [http://cfcp.uchicago.edu/ Center for Cosmological Physics]. [[Πανεπιστήμιο Σικάγου]], [[Σικάγο]], [[Ιλλινόις]].
* ''Dictionary of the History of Ideas'':
** [http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-64 Cosmic Images]
** [http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-66 Cosmology from Antiquity to 1850]
** [http://etext.lib.virginia.edu/cgi-local/DHI/dhi.cgi?id=dv1-67 Cosmology since 1850]
*[http://www.shekpvar.net/~dennis/Elib/Astronomicon/Astronomicon/Cosmos/cosmos.html Cosmos - ένα Εικονογραφημένο Διαστασιακό Ταξίδι από τον μικρόκοσμο στον μακρόκοσμο] - από την DNA: Digital Nature Agency
* Γκέιλ, Τζώρτζ, "[http://plato.stanford.edu/entries/cosmology-30s/ Cosmology: Methodological Debates in the 1930s and 1940s]", ''The Stanford Encyclopedia of Philosophy'', Έντουαρντ Ν. Ζάλτα (ed.)
* Χόιλαντ, Πωλ, "''[http://cosmology.bravehost.com/ Modern Cosmology Examined]''"''[http://tprints.ecs.soton.ac.uk/archive/00000033/01/MUSINGS_ON_THE_EVOLUTION_OF_A_COSMOS.pdf Musing on the Evolution of a Cosmos]'' Γκούλντσμπορο, Μέιν.
* Τζόρνταν, Τόμας Φ., "''[http://arxiv.org/abs/astro-ph/0309756 Cosmology calculations almost without general relativity]''". (arXiv.org)
* Μαντόρ, Μπάρρυ Φ., "''[http://nedwww.ipac.caltech.edu/level5/ Level 5] : A Knowledgebase for Extragalactic Astronomy and Cosmology''". Caltech και Carnegie. [[Πασαντίνα]], [[Καλιφόρνια]], [[ΗΠΑ]].
* Σμιθ, Τόνυ, "''[http://www.innerx.net/personal/tsmith/cosm.html Cosmology] - At the Millennium, Experimental Observations tell us a lot about Cosmology''". 
* Τάιλερ, Πατ και Νιούμαν, Φιλ, "''[http://universe.gsfc.nasa.gov/ Beyond Einstein]''". Laboratory for High Energy Astrophysics (LHEA) [[NASA]] [[Goddard Space Flight Center]].
* Ράιτ, Νεντ. "''[http://www.astro.ucla.edu/~wright/cosmolog.htm Cosmology tutorial and FAQ]''". Division of Astronomy & Astrophysics, UCLA.
* [http://fqxi.org/home Foundational Questions Institute FQXi], [https://en.wikipedia.org/wiki/Foundational_Questions_Institute FQXi in Wikipedia]
* [https://arxiv.org/pdf/1711.10592.pdf Intro to Effective Field Theories and Inflation]
* [https://www.amazon.com/Introduction-General-Relativity-Black-Cosmology/dp/0199666466 Introduction to General Relativity, Black Holes, and Cosmology, Yvonne Choquet-Bruhat]

{{Sciencepedia}}
[[Category:Φυσική]]
[[Category:Κοσμολογία|*]]
[[Category:Επιστήμες]]