Πελασγιώτις
Pelasgiotis, Πελασγιώτις
- Μία ιστορική περιοχή της Θεσσαλίας.
Σύγχρονη Κατάσταση[]
Σήμερα, συμπεριλαμβάνεται στον νομό Λάρισας.
Γεωγραφία[]
Περιοχή της αρχαίας Θεσσαλίας στα νότια του κάτω ρου του Πηνειού έως τον Παγασητικό κόλπο (κόλπος αρχαίων Παγασών), στα δυτικά της αρχαίας Μαγνησίας και στα βόρεια της Αχαΐας Φθιώτιδος.
Ιστορικοί Λαοί[]
Βόρεια Ελλάδα |
---|
Ιστορική Διαίρεση |
Μακεδονία |
|
Ήπειρος |
|
Θεσσαλία |
|
Οι λαοί που αναφέρεται ότι κατοίκησαν την περιοχή αυτή είναι:
- οι Αίμονες
- οι Πελασγοί
- οι Πελασγιώτες
- οι Θεσσαλοί
Ιστορικές Πόλεις[]
Οι κυριότερες πόλεις της ήταν:
Σημαντικότερα κέντρα της περιοχής στην Κλασσική Εποχή ήταν η Λάρισα και οι Φερές.
Ιστορία[]
Πιθανότατα, η χώρα που ο Όμηρος αποκαλεί Πελασγικό Άργος αποτελεί το κύριο μέρος της.
(Η ονομασία είναι αντίστοιχη με το "Πελοποννησιακό Άργος" που κατά τον Όμηρο περιελάμβανε μεγάλο τμήμα της Πελοποννήσου)
Ο Όμηρος ορίζει το Πελασγικό Άργος ως μία από τις περιοχές του κράτους του Αχιλλέα (Ιλιάδα Β 681 και Ω 437).
Την αναφέρει και ο Στράβων στα Γεωγραφικά του.
Οι κάτοικοί της ονομάζονταν Πελασγιώτες.
Αυτοτέλεια απέκτησε το 342 π.Χ., όταν ο βασιλέας της Μακεδονίας Φίλιππος Β' διαίρεσε τη Θεσσαλία σε τετραρχίες.
Η τετραρχία Πελασγιώτιδας περιέλαβε τότε
- τα στενά των Τεμπών,
- τις λίμνες Νεσσωνίδα και Βοιβηίδα και
- τις πόλεις
- Λάρισα
- Φερές,
- Παγασές,
- Γυρτώνα,
- Σκοτούσα,
- Γόννοι,
- Ελάτεια,
- Μητρόπολη,
- Συκούριο,
- Ομόλιο κ.ά.
Η Πελασγιώτιδα περικλειόταν βόρεια από τα νότια σύνορα της Περραιβίας και τη δεξιά όχθη του Πηνειού μέχρι τις υπώρειες της Όσσας, έφθανε ανατολικά στους πρόποδες του Μαυροβουνίου και τις όχθες των λιμνών Νεσσωνίτιδας και Βοιβηίδας.
Νότια εκτεινόταν μέχρι το Χαλκωδόνιον όρος (Μικρό Μαυροβούνι ή Καραντάου) και την περιοχή νοτίως των Φερών, έχοντας μικρή παράλια λωρίδα εκμετάλλευσης στον Παγασητικό (5-6 χλμ. νότια του Βόλου).
Τέλος, δυτικά φυσικά όρια της Πελασγιώτιδας αποτελούσαν τα χαμηλά όρη Τίτανος και Φυλλήιο.
Κέντρο και έδρα των ηγετών της Πελασγιώτιδας, και για μεγάλο χρονικό διάστημα ολόκληρης της Θεσσαλίας, ήταν η Λάρισσα (για ένα μικρό χρονικό διάστημα πήρε τη θέση της η Κραννών), ενώ την εποχή μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο ισχυροποιήθηκαν οι Φερές \Θεσσαλία|Φερές]].
Η βορειότερη πόλη της Πελασγιώτιδας ήταν το Μόψιο κοντά στα ερείπια του Ραχμανίου στην περιοχή του Μακρυχωρίου.
Από το Μόψιο καταγόταν ο Μόψος, γνωστός μάντης των Ελλήνων, ο οποίος μετά τον Τρωικό πόλεμο έμεινε στην Μ. Ασία και ίδρυσε αποικίες (από το όνομά του προέρχεται και η Μοψουεστία των Βυζαντινών που ήταν έδρα επισκοπής).
Νοτιότερα του Μοψίου βρισκόταν η Ελάτεια, κτισμένη στις βόρειες πλαγιές του Δωτίου πεδίου. Οικιστής της θεωρούνταν ο Λαπίθης Έλατος. Η πόλη αυτή θεωρούνταν προμαχώνας της Κοιλάδας των Τεμπών. Ήταν κτισμένη 200 περίπου μέτρα υψηλότερα από τον Ευαγγελισμό κοντά στη θέση του διαλυμένου χωριού "Μουρλάρ".
Άλλη σημαντική πόλη ήταν το Συκύριον και η θέση του πιθανολογείται στην περιοχή από τη Μαρμαρίνη μέχρι τη θέση του σημερινού Συκουρίου και πάντως ΒΑ της αρχαίας λίμνης Νεσσωνίτιδας.
Αυτή την πόλη τη χρησιμοποιούσε ο Περσεύς, ο τελευταίος βασιλέας της Μακεδονίας, στους πολέμους του εναντίον των Ρωμαίων.
Μεταξύ του Συκούριου και της Λάρισας ήταν η μικρή πόλη Τρίπολη Σκαιά (Livius 42, 54, 10).
Άλλη πόλη της περιοχής ήταν η Λάρισσα της Όσσας (Στράβων θ΄ 440). Ο Αρβανιτόπουλος πιθανολόγησε τη θέση της ΝΔ του χωριού Ελάτεια προς το "Πουρνάρι" στη θέση "Παλαιόκαστρο". Εκεί κοντά πρέπει να βρισκόταν και κάποιο ιερό των Νυμφών. Σύμφωνα με εκδοχή του Στέλιν ίσως η Λάρισσα της Όσσας να ταυτίζεται με την περιοχή του χωριού Μαρμαρίνη (Άμυρον ή Αμυρικόν Πεδίον Λαρισαίων).
Γνωστή από την Ιλιάδα μας είναι και η Γυρτών, κατ’ άλλους Περραιβική πόλη (λεξ. Σουίδα). Αυτή ήταν η πατρίδα του βασιλέα Φλεγύα και του λαού των Φλεγύων. Πάντως στα νομίσματα της πόλης εικονίζεται ο μυθικός βασιλέας Καινέας. Είναι σίγουρο ότι βρισκόταν στη δεξιά όχθη του ποταμού Πηνειού και ότι δε μεσολαβούσε άλλη πόλη μεταξύ αυτής και της Λάρισας. Πιο πιθανή θέση φαίνεται αυτή κοντά στο σημερινό οικισμό της Γυρτώνης περίπου 1 χλμ. από τον Πηνειό. Πάντως η ακριβής θέση της δεν έχει προσδιοριστεί ακόμη.
Μικρότερη πόλη ήταν η Κονδαία που βρισκόταν κοντά στο σημερινό οικισμό "Μαυρόλιθο". Η Κονδαία, η Γυρτώνη και το Μόψιο προστατεύονταν από τον ορεινό όγκο του Έρημου όρους.
Ο Στέλιν πίστευε ότι κοντά στις προηγούμενες πόλεις βρισκόταν και η πόλη Μινύα, ίσως στο ύψος του χωριού Παραπόταμος.
Νότια της Γυρτώνης άρχιζε η λίμνη Νεσσωνίς, η οποία σχηματιζόταν από τα ύδατα της Όσσας και των άλλων χαμηλότερων ορέων. Κατά την Αρχαιότητα αυτή ήταν ίσως μεγαλύτερη, σε έκταση επιφανείας, από τη Βοιβηίδα, αλλά όχι και σε βάθος καθότι ήταν πολύ ρηχή. Είναι σίγουρο ότι πλημμύριζε συχνά και κατά το Στράβωνα αυτή ήταν και η αιτία που της έδωσαν το όνομα ενός από τους πιο κακόφημους Κενταύρους, του Νέσσου. Κατά την περίοδο των πλημμυρών διπλασίαζε την έκτασή της και ενωνόταν με τη Βοιβηίδα.
Στη νότια όχθη του Πηνειού και στην καρδιά της ανατολικής θεσσαλικής πεδιάδας βρισκόταν η πρωτεύουσα της Πελασγιώτιδας και, για πολλούς αιώνες, ολόκληρης της Θεσσαλίας, η Λάρισα. Ήταν κτισμένη γύρω από το λόφο του Φρουρίου ή Αγίου Αχιλλίου, όπως λέγεται σήμερα και η έκτασή της ήταν αισθητά μικρότερη της σημερινής. Βόρεια και δυτικά έφτανε ως τις όχθες του Πηνειού, ανατολικά στο ύψος της Πλατείας Λαού και νότια περίπου έως το ύψος της οδού Γρηγορίου Ε' και Ηπείρου. Το πολίτευμά της ήταν πάντα αριστοκρατικό και δικαίωμα ψήφου είχαν οι μεγαλογαιοκτήμονες, μικρό μέρος των οποίων ήταν και κάποιοι αυτόχθονες προ-Θεσσαλοί.
Οι περισσότεροι αρχαιολόγοι συμφωνούν ότι ο χώρος συγκέντρωσης των πολιτών, η Αγορά δηλαδή, ήταν δυτικά του Φρουρίου (προς την Κεντρική Πλατεία). Αργότερα, στο τέλος του 4ου αιώνα π.Χ. κτίζεται το Αρχαίο Θέατρο της πόλης στο οποίο λαμβάνονταν οι σοβαρές αποφάσεις για την πόλη και δίνονταν παραστάσεις έργων των αρχαίων τραγικών και κωμωδιογράφων.
Ανώτερο αξίωμα της πόλης ήταν ο Ταγός. Ο Ταγός της Λάρισας ήταν και ταγός συνήθως ολόκληρης της Θεσσαλίας (ο «ταγός» προέρχεται από το ρήμα τάσσω και σημαίνει τον ανώτερο πολιτικό και στρατιωτικό άρχοντα, τον ηγέτη, τον αρχηγό). Ο τίτλος του Ταγού ήταν κληρονομικός και μεταβιβαζόταν σε πρόσωπα της ίδιας οικογένειας. Ο γνωστότερος οίκος των ταγών της Λάρισας ήταν αυτός των Αλευάδων με μυθικό πρώτο ταγό τον Αλεύα τον Πυρρό.
Κοντά στην πόλη, λίγα χιλιόμετρα δυτικότερα απ’ αυτήν ήταν κτισμένη η πόλη Άργισσα (ή Άργουρα). Στην Κλασσική Εποχή, αλλά και στην Ελληνιστική Εποχή οι αρχαίοι συγγραφείς (Στράβων, Στέφανος Βυζάντιος) αναφέρουν στις όχθες του ποταμού Πηνειού, δυτικά της Λάρισας, τη μικρή πόλη Άργουρα. Πρόκειται φυσικά για το διάδοχο οικισμό της νεολιθικής Άργισσας.
Πολύ σπουδαία πόλη της Πελασγιώτιδας υπήρξε η Κραννών, κοντά στο ομώνυμο σημερινό χωριό. Ονομάστηκε έτσι από μια πηγή (κράννα σημαίνει πηγή στην αιολική διάλεκτο), το νερό της οποίας ήταν θερμό και ιαματικό. Ο Στράβων πίστευε ότι πριν από την κάθοδο των Θεσσαλών, η πόλη ονομαζόταν Εφύρα. Από την Κραννώνα κατάγονταν οι Σκοπάδες, ένας θεσσαλικός οίκος ταγών. Η ακριβής θέση της αρχαίας Κραννώνος έγινε γνωστή από μια επιγραφή που βρήκε ο Άγγλος περιηγητής Leak, στις αρχές του 19ου αιώνα, κοντά στη θέση που ήταν η ιαματική πηγή. Εκεί εικάζεται ότι υπήρχε ναός προς τιμήν του Ασκληπιού. Στις πλαγιές του λόφου "Κάστρο" της περιοχής, σώζονται λείψανα αρχαίου τείχους. Επίσης, βρέθηκαν στην περιοχή πολλοί συνεχόμενοι τύμβοι (3-4 μ.) από την περιοχή του κάστρου μέχρι τα όρια του σημερινού χωρίου "Δοξαράς".
Οι τύμβοι σκέπαζαν δεκάδες τάφους, κιβωτιόσχημους ή θολωτούς από τη Μυκηναϊκή Εποχή (πελασγική Κραννών). Οι θέσεις ίσως αυτές προσφέρονται για επίσκεψη σχολείων κατόπιν σχετικής συνεννόησης με τους αρμόδιους αρχαιολόγους. Η πόλη είχε φτάσει σε μεγάλη ακμή και έφτασε κάποια στιγμή αμφισβήτησε την πρωτοκαθεδρία της Λάρισας. Νοτιoανατολικά βρισκόταν η πόλη Σκοτούσσα, που έφτασε σε μεγάλη ακμή κατά τον 4ο αιώνα π.Χ. και είχε δικό της νομισματοκοπείο.
Το ιππικό της θεωρούνταν από τα καλύτερα της περιοχής. Το 368 την κατέλαβε ο Αλέξανδρος των Φερών και αργότερα ο Φίλιππος Β'. Από το 2ο αιώνα π.Χ. η πόλη έπεσε σε παρακμή.
Σπουδαιότερη πόλη και κύρια αντίπαλος της Λάρισας ήταν οι Φερές (σημ Βελεστίνο) που κατά τη διάρκεια του 4ου αιώνα π.Χ. έφτασε στο απόγειο της ακμής της υπό την ηγεσία διαφόρων τυράννων, με πιο σημαντικό τον Ιάσονα των Φερών ο οποίος προσπάθησε να ενώσει όλους τους Έλληνες κάτω από το σκήπτρο του με σκοπό την οργάνωση εκστρατείας στην Περσία.
Επίνειο των Φερών ήταν η πόλη Παγασαί, 5-6 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Ιωλκού.
Μικρότερες πόλεις της Πελασγιώτιδας ήταν το ομηρικό Αρμένιον ή Ορμένιον, το Φάκιο στα σύνορα με τη Θεσσαλιώτιδα και ο Άτραξ ανάμεσα στα χωρία Κάστρο και Πηνειάδα, που οφείλει το όνομά του στον Άτραγα το γιο του Πηνειού και της Βούρης. Είχε εκδώσει νομίσματα τον 4ο αιώνα π.Χ.. Μερικοί ιστορικοί τοποθετούν τον Άτραγα στην Περραιβία.
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
Κίνδυνοι Χρήσης |
---|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)