Πριήνη
- Μία ιστορική πόλη της Ιωνίας.
- Ταυτίζεται με την Χετταϊκή πόλη Pariyana
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Πριήνη" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Πρηίων Όρος" και το Χετταϊκό όρος "Purandas".
Ίδρυση[]
Ο χρόνος ίδρυσής της είναι άγνωστος.
Γεωγραφία[]
Η ακριβής θέση της είναι:
Βρισκόταν ακριβώς στη νότια πλευρά του όρους Μυκάλη, εκτεινόταν δε από ένα βραχώδη λόφο, στη κορυφή του οποίου ήταν η ακρόπολή της, μέχρι τη θάλασσα το λεγόμενο "Μαιάνδριο πεδίο", δηλαδή επί της βορειοδυτικής ακτής του Λατμικού Κόλπου που αργότερα με τις προσχώσεις του παραρρέοντα Μαίανδρου Ποταμού μεταβλήθηκε σε πεδιάδα.
Γαίσων Ποταμός (Ησύχιος) Γαίσων ποταμός, της Ιωνίας, εν τη μικρά Ασία, ρέων δια της Πριήνης εισβάλλει εις τον Μαίανδρον (Ηρόδοτος)
Ιστορία[]
Η Πριήνη ήταν αρχαία ελληνική πόλη στη νοτιοδυτική Καρία, στις ακτές της Μικράς Ασίας.
Ήταν μία από τις δώδεκα Ιωνικές πόλεις-κράτη.
Μυκηναϊκή Εποχή[]
Οι πρώτοι μύθοι για την ίδρυση της πόλης αναφέρουν ότι η Πριήνη οικίσθηκε αρχικά από τους Ίωνες αποίκους, ηγέτης των οποίων ήταν ο Αίπυτος, ο γιος του Νηλέα, (που ήταν γιος του βασιλέα της Αθήνας Κόδρου), και που είχε κτίσει τη Μίλητο. Φαίνεται ότι ο πληθυσμός της πόλης αυξήθηκε θεαματικά όταν εγκαταστάθηκαν σε αυτήν νέοι άποικοι από τη Βοιωτία με ηγέτη τον Φιλητά. Για αυτό, λόγω των Βοιωτών, λεγόταν και Κάδμη.
Αρχαϊκή Εποχή[]
Μετά την ίδρυσή της, η πόλη δέχθηκε πολλές επιθέσεις από τους γηγενείς γείτονές της, τους Κάρες.
Κατά τον 7ο αιώνα ο Γύγης, βασιλιάς των Λυδών, στράφηκε κατά των ελληνικών πόλεων της Μ. Ασίας. Ακολούθησαν σειρά συγκρούσεων μεταξύ Κιμμερίων, Λυδών και Ελλήνων εναλλάξ, μέχρι περίπου το 630 π.Χ. οπότε οι Κιμμέριοι υπέστησαν επανειλημμένες ήττες από τους Λυδούς και τους Ασσύριους. Οι Λυδοί, μετά την απομάκρυνση των Κιμμερίων επανέλαβαν τις επιθέσεις τους κατά των ελληνικών πόλεων.
Ο Άρδυς, διάδοχος του Γύγη, κατέλαβε την Πριήνη και επιτέθηκε εναντίον της Μιλήτου. (2ος Λυδο-Ιωνικός Πόλεμος (ίσως 646 - 644 π.Χ.) Σύντομα, η πόλη αποτίναξε την Λυδική κυριαρχία.
Η Πριήνη πολιορκήθηκε και από τον Αλυάττη, διάδοχο του Σαδυάττη, γιο του Άρδυ, επιχείρηση που όμως απέτυχε. Την άμυνα διηύθυνε ο Βίας. (4ος Λυδο-Ιωνικός Πόλεμος (ίσως 600 - 590 π.Χ.)
Περί τον 6ο αιώνα π.Χ. έφθασε στη μεγαλύτερη ακμή της, κυβερνώμενη από τον Βίαντα έναν από τους Επτά Σοφούς της Αρχαίας Ελλάδας, κατέλαβε δε περίοπτη θέση στην Ιωνική Ομοσπονδία (Ιωνική Δωδεκάπολη).
Αργότερα, οι Πριηνείς ενεπλάκησαν σε πόλεμο με τους Σαμίους (Σαμο-Πριηνικός Πόλεμος (580 - 570 π.Χ.)). Στον πόλεμο αυτό οι Σάμιοι υπέστησαν μεγάλη ήττα, με αποτέλεσμα μετά από 6 έτη ειρήνης να συνασπισθούν με τους Μιλήσιους εναντίον των Πριηνέων και να τους νικήσουν. Για άλλη μια φορά ο Βίας, ως πρεσβευτής των Πριηνέων στη διάσκεψη ειρήνης, επιτυγχάνει ευνοϊκούς όρους για την πόλη του.
Κατά το 560 π. Χ. η βασιλεία των Λυδών περιήλθε στον Κροίσο, ο οποίος έκανε φόρου υποτελείς τις Ιωνικές, πλην της Μιλήτου, και Αιολικές πόλεις.
Στα μέσα του 6ου αιώνα π.Χ., επί της βασιλείας του Κύρου το 545 π.Χ., η πόλη καταλήφθηκε από τους Πέρσες όπως και οι άλλες πόλεις-κράτη της Δωδεκάπολης.
Ο Μαζάρης, στρατηγός του Κύρου, εξεστράτευσε εναντίον του Λυδού Πακτύη, ο οποίος με τη βοήθεια Ελλήνων των παραλίων, πολιόρκησε τις Σάρδεις. Ο μεν Πακτύης, όταν έμαθε ότι πλησιάζει ο Μαζάρης, έφυγε για την αιολική Κύμη εγκαταλείποντας την πολιορκία, ο Μάζαρης όμως θέλοντας να τιμωρήσει τις πόλεις που συμμάχησαν μαζί του κατέλαβε πρώτα την Πριήνη και εξανδραπόδισε μέρος των κατοίκων της (545/544 π.Χ.) και στη συνέχεια λεηλάτησε και άλλες πόλεις. Είναι η εποχή που ο Βίας ο Πριηνεύς, ο οποίος δεν διέβλεπε ελπίδες ελευθερίας, πρότεινε σε μια από τις συγκεντρώσεις των ιωνικών πόλεων στο Πανιώνιον να αποικίσουν όλοι μαζί οι Ίωνες στη Σαρδηνία, γνώμη που δεν εισακούστηκε.
Παρά ταύτα η Πριήνη διατήρησε, όπως και οι άλλες Ελληνικές πόλεις, την πολιτειακή της αυτονομία.
Ήδη από αυτό το σημείο αρχίζει να γίνεται προβληματική η ιστορία της Πριήνης.
Δεν γνωρίζουμε τίποτε για την τύχη της μετά τον εξανδραποδισμό των κατοίκων της.
Κλασσική Εποχή[]
Την άνοιξη του 499 π.Χ. ο τύραννος της Μιλήτου ανακοίνωνε στη συνέλευση των Ιώνων τα σχέδια του για επανάσταση κατά των Περσών, σχέδιο που έγινε αποδεκτό με ενθουσιασμό από τους παρευρισκόμενους. Η επανάσταση κρίθηκε στη Ναυμαχία της Λάδης, νησιού μπροστά από τη Μίλητο, το 494 π.Χ., όπου οι Ίωνες νικήθηκαν από τους Πέρσες. Στη ναυμαχία αυτή η Πριήνη λαμβάνει μέρος με 12 πλοία, αριθμός που επιτρέπει τον υπολογισμό του ελεύθερου πληθυσμού της γύρω στο 500 π.Χ. σε 10.000. Ενώ για τη Μίλητο γνωρίζουμε ότι καταστράφηκε από τους Πέρσες και οι κάτοικοι της, όσοι δεν θανατώθηκαν, εκδιώχθηκαν στο εσωτερικό, καμιά αναφορά δεν υπάρχει σχετικά με την τύχη της Πριήνης.
Το γεγονός ότι δεν συναντάμε το επόμενο διάστημα την Πριήνη στις πηγές αποδεικνύει μόνον ότι η Πριήνη προφανώς δεν έπαιξε κεντρικό ρόλο στα γεγονότα που ακολούθησαν και κυρίως τους Περσικούς πολέμους. Μετά τους Περσικούς Πολέμους η Πριήνη εντάσσεται στη Δηλιακή Συμμαχία. Στους φορολογικούς καταλόγους της Αθηναϊκής Συμμαχίας η Πριήνη εμφανίζεται να πληρώνει 1 τάλαντο.
Την ίδια εποχή οδηγήθηκαν σε πόλεμο για την κυριαρχία της.
Το 441/440 π.Χ. εξέσπασε πόλεμος μεταξύ Σάμου και της Μιλήτου εξαιτίας της Πριήνης και της περιοχής της, η Μίλητος ζήτησε τη βοήθεια της Αθήνας και τελικά η Σάμος ηττήθηκε. Δεν γνωρίζουμε, όμως, τι απέγινε με την Πριήνη.
Αναφορά στην Πριήνη γίνεται και στον Ξενοφώντα (Ελληνικά 3, 2, 17) όταν περιγράφει τα γεγονότα των ετών 397 π. Χ. και 392 π.Χ., κατά τα οποία οι στρατιώτες της Πριήνης και των άλλων ιωνικών πόλεων πέταξαν τα όπλα και δεν ακολούθησαν τους Λακεδαιμόνιους υπό το Δερκυλίδα κατά του Φαρνάβαζου.
Δεν είναι γνωστός ο λόγος που ο Ξενοφώ διαχωρίζει την Πριήνη από τις άλλες ιωνικές πόλεις. Ο Ξενοφών αναφέρει επίσης διακριτά και το Αχίλλειον, πιθανόν λιμένα που, όμως, δεν έχει εντοπισθεί.
Η επόμενη αναφορά τοποθετεί την Πριήνη στις εκβολές του Μαιάνδρου (Οξύρ. 12,3). Χρονολογικά τοποθετείται στο 396/5
Από την εποχή αυτή μέχρι το 330 π.Χ. οι αναφορές στην Πριήνη είναι ελάχιστες και προβληματικές.
Κατά την εκστρατεία του στην Ασία ο Μέγας Αλέξανδρος ευεργέτησε πολλαπλώς την Πριήνη, απαλλάσσοντάς την από φόρους. Ανήγειρε μάλιστα και τον κύριο ναό της πόλης, τον περίφημο ναό της Πολιάδος Αθηνάς.
Αναμφισβήτητο πάντως παραμένει το γεγονός ότι οι πηγές που διαθέτουμε δεν αναφέρονται σε μετακίνηση της Πριήνης.
Αντίθετα μάλιστα ο Πολύβιος τονίζει ότι οι Πριηνείς ήταν υπερήφανοι ότι καμιά καταστροφή δεν τους οδήγησε να εγκαταλείψουν την πόλη τους, σε αντίθεση με τους κατοίκους του Μυούντα.
Επίσης δεν έχουμε αναφορά για μετάθεση της πόλης λόγω των προσχώσεων του Μαιάνδρου, όπως στην περίπτωση άλλων πόλεων. Η ερμηνεία των επιγραφών, δεδομένου ότι δεν υπάρχουν άλλα στοιχεία, δεν βοηθούν καθοριστικά, για αυτό και η συζήτηση σχετικά με το διάταγμα του Μ. Αλεξάνδρου δεν έχει ακόμη κλείσει. Το βέβαιο είναι ότι η Πριήνη κτίσθηκε γύρω στο 370 π.Χ.
Ελληνιστική Εποχή[]
Μετά το θάνατο του Μ. Αλεξάνδρου η πόλη περιήλθε στους Επιγόνους του. Την έλεγχαν άλλοτε οι Σελευκίδες, άλλοτε οι Πτολεμαίοι. Σύντομα όμως ανέκτησε την αυτονομία της χάρη στον πλούτο της και στο εμπόριο που είχε αναπτύξει.
Οι ιστορικές αναφορές για την περίοδο μετά τον Αλέξανδρο είναι αποσπασματικές. Η Πριήνη ακολουθεί τις αλλαγές συνόρων των ελληνιστικών κρατών. Βρέθηκε υπό την κυριαρχία του Δημήτριου Πολιορκητή, του Λυσιμάχου, των Σελευκιδών και των Πτολεμαίων. Η περιοχή χαρακτηρίζεται από συχνές συνοριακές διαφορές μεταξύ Πριήνης και Σάμου.
Το 277 π.Χ. η περιοχή περί την πόλη της Πριήνης καταστράφηκε από τους Κέλτες.
Αργότερα αντιμετώπισε και πάλι Μιλησίους και Σαμίους.
Η Πριήνη βρέθηκε το 155 π. Χ. αντιμέτωπη με τους βασιλείς της Καππαδοκίας και του Περγάμου, Αριαράθη και Άτταλο Β’ αντίστοιχα, οπότε και προκλήθηκαν σημαντικές ζημιές στην πόλη, μεταξύ αυτών και στο Ναό της Αθηνάς.
Τελικά, την κατέλαβε ο βασιλέας της Καππαδοκίας Αριαράθης ο οποίος τη λεηλάτησε.
Αρχές του 2ου αιώνα π.Χ. η Πριήνη περιέρχεται στη σφαίρα επιρροής της Ρώμης και από το 129 π.Χ. ανήκει στη νεοϊδρυθείσα Ρωμαϊκή Επαρχία της Ασίας.
Ως αποτέλεσμα των Μιθριδατικών πολέμων το πρώτο ήμισυ του 1ου αιώνα π.Χ. η οικονομία της πόλης υφίσταται σοβαρό πλήγμα.
Λόγω των προσχώσεων του Μαιάνδρου η πόλη γίνεται μεσόγεια. Το επόμενο διάστημα παρατηρείται συρρίκνωση της πόλης, ο Ναός της Αθηνάς και τα γυμνάσια εγκαταλείπονται και τα υλικά τους χρησιμοποιούνται για την κατασκευή Βασιλικής, που κτίζεται στο κέντρο της πόλης, καθώς και για κατοικίες επί του παλαιού γυμνασίου.
Βυζαντινή Εποχή[]
Την καταστροφή όμως διαδέχθηκε η ανάκαμψη κατά τη Ρωμαϊκή περίοδο. Ιδιαίτερα κατά την Βυζαντινή Εποχή η Πριήνη γνώρισε νέες ημέρες προόδου και πλούτου.
Για την περίοδο μεταξύ 6ου και 10ου αιώνα γνωρίζουμε ελάχιστα. Λόγω των Αραβικών επιδρομών στην περιοχή η αρχαία πόλη εγκαταλείφθηκε περί τα τέλη 7ο αι.
Ως πόλη της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας η Πριήνη υπαγόταν αρχικά στην επαρχία ("θέμα") των Θρακησίων, αργότερα στο "θέμα" της Σάμου, ενώ εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Εφέσου.
Από τα μέσα του 10ου αι. η Πριήνη γνώρισε εκ νέου μία περίοδο ακμής. Αναφέρεται δε ως μία από τις είκοσι σημαντικότερες πόλεις του θέματος Θρακησίων.
Κατά την περίοδο μεταξύ του 11ου-13ου αι. η Πριήνη έγινε γνωστή με το όνομα Σαμψών και αποτελούσε κέντρο μεγάλων αυτοκρατορικών επισκέψεων στην κοιλάδα του Μαιάνδρου.
Ο σημαντικός της ρόλος επιβεβαιώνεται και από το γεγονός ότι μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως το 1204 τη διεκδίκησαν οι Λατίνοι, ενώ αποτέλεσε «πρωτεύουσα» του εφήμερου κράτους (1204-1208) του Σάββα Ασιδηνού, για να περιέλθει εν τέλει στην επικράτεια της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας.
Οθωμανική Εποχή[]
Στο δεύτερο μισό του 13ου αι. η περιοχή της Σαμψούντας βρισκόταν σε άμεσο κίνδυνο να κατακτηθεί από τους Σελτζούκους Τούρκους.
Και παρά τις φιλόδοξες, και προσωρινά επιτυχείς, προσπάθειες του Ιωάννη Παλαιολόγου (1264) και κυρίως του Αλέξιου Φιλανθρωπηνού (1295) η πόλη τελικά περιήλθε στους Σελτζούκους και στη συνέχεια στους Τούρκους, οι οποίοι την ονόμασαν "Σαμσούν Καλεσί", προσδιορίζοντας περισσότερο την οχύρωση της ακρόπολης.
Το 1673 άγγλοι έμποροι από τη Σμύρνη ανακαλύπτουν την Πριήνη και έναν αιώνα αργότερα αρχίζουν οι αρχαιολογικές ανασκαφές.
Αρχαιολογία[]
Οι αρχαιολογικές έρευνες - ανασκαφές άρχισαν με δαπάνες του "Βασιλικού Μουσείου του Βερολίνου" το 1895 υπό τη διεύθυνση των Γερμανών αρχαιολόγων Χούμαν και Κεκουλέ το έργο των οποίων συνέχισαν αργότερα οι αρχαιολόγοι Σράντερ και Βίγκαντ.
Ο αρχαιολογικός χώρος της Πριήνης περιλαμβάνει την ακρόπολη που βρίσκεται επί της κορυφής βράχου σε υψόμετρο 371 μ. και την αρχαία πόλη που εκτείνεται επί της κλιμακωτής νότιας πλαγιάς του βράχου μέχρι το "Μαιάνδριο πεδίο", προσχωματική πεδιάδα του Μαίανδρου Ποταμού.
Ολόκληρη η πόλη περιβάλλεται από ισοδομικό τείχος με ορθογώνιους λίθους, μήκους 150 σταδίων (2.500 μ.) μέσου πλάτους 2 μ. και ύψους 8 μ. Το μεγαλύτερο μέρος του τείχους έχει διασωθεί. Το τείχος είχε τέσσερις πύλες. Η πόλη εντός του τείχους ήταν ρυμοτομημένη κατά το Ιπποδάμειο σύστημα (των παραλλήλων οριζοντίων και καθέτων οδών) δημιουργώντας οικοδομικά τετράγωνα από 6 οριζόντιες, κατά ανατολή - δύση, οδούς μέσου πλάτους 7 μ. και 16 καθέτους οδούς πλάτους 3,5 μ.. Οι κάθετες οδοί ήταν κλιμακωτές με πολλές βαθμίδες, ιδιαίτερα οι δυτικές, ενώ οι οριζόντιες οδοί ήταν πλακοστρωμένες με μάρμαρο. Στα 80 περίπου οικοδομικά τετράγωνα μεγέθους 35 Χ 47 μ. υπάρχουν τα ερείπια σημαντικών οικοδομημάτων.
Η πόλη λόγω της κατωφέρειας είναι κτισμένη σε 4 επίπεδα (άνδηρα) που καθένα πλαισιώνεται με υψηλό και ισχυρό αναλημματικό τείχος, (όπως στην Πνύκα της Αθήνας), δίδοντας έτσι την εντύπωση ότι φέρει επάλληλα τείχη.
Τα σπουδαιότερα αρχαία δημόσια κτίσματα που έχουν αναγνωριστεί είναι κατά επίπεδο, αρχής γενομένης από το κατώτερο ως πρώτο, τα ακόλουθα:
- Άνδηρο Α΄: Το Στάδιο και το Γυμνάσιο.
- Άνδηρο Β΄, με το μεγαλύτερο πλάτωμα και την κύρια πόλη: Ιδιωτικές κατοικίες, η αρχαία Αγορά, θεμέλια μεγάλου βωμού, Ασκληπιείο, η Ιερή Στοά, το Εκκλησιαστήριο, το Βουλευτήριο (640 θέσεων με σπουδαίο βωμό) και το Πρυτανείο.
- Άνδηρο Γ΄: Ο μεγαλοπρεπής ναός της Πολιάδος Αθηνάς, το Άνω Γυμνάσιο, το Ιερό των Αιγυπτίων και το Θέατρο.
- Άνδηρο Δ΄: Ο ναός της Δήμητρας, ο ναός της Περσεφόνης, και μεγάλος βωμός.
Ψηλότερα των παραπάνω βρίσκεται η ακρόπολη της Πριήνης, στην κορυφή του βράχου, η αποκαλούμενη "Τηλωνεία".
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
- "Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου" τόμος 16ος, σελ. 366.
Ιστογραφία[]
Κίνδυνοι Χρήσης |
---|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)