Πτολεμαίος Θ \Αίγυπτος

Πτολεμαίος Θ' ο Λάθυρος

Ptolemy

- Ένας βασιλέας της Αιγύπτου (116 - 107 & 88 - 81 π.Χ.).

- Χρονική Περίοδος Διακυβέρνησης: Ελληνιστική Εποχή, 2ος Αιώνας π.Χ., 1ος Αιώνας π.Χ.

- Γέννηση:

- Θάνατος:

Ετυμολογία[]

Ηγεμόνες

της Αιγύπτου

Βασιλείς

Πτολεμαίος Α'

- ο Σωτήρ  
  305 - 283 π.Χ.

Πτολεμαίος Β'

- ο Φιλάδελφος  
  284 - 246 π.Χ.

Πτολεμαίος Γ'

- ο Ευεργέτης  
  246 - 221 π.Χ.

Πτολεμαίος Δ'

- ο Φιλοπάτωρ  
  222 - 204 π.Χ.

Πτολεμαίος Ε'

- ο Επιφανής 
  204 - 180 π.Χ.

Πτολεμαίος ΣΤ'

- ο Φιλομήτωρ 
  180 - 145 π.Χ.

Αντίοχος

- ο Επιφανής 
  170 π.Χ.

Πτολεμαίος Ζ'

- ο Νέος Φιλοπάτωρ 
  145 - 144 π.Χ.

Πτολεμαίος Η'

- ο Φύσκων  
- ο Ευεργέτης Β' 
  116 - 80 π.Χ.

Πτολεμαίος Θ'

- ο Λάθυρος 
  113 - 95 π.Χ.

Πτολεμαίος Ι'

- Αλέξανδρος Α'   
  110 - 88 π.Χ.

Πτολεμαίος ΙΑ'

- Αλέξανδρος Β' 
  80 π.Χ.

Πτολεμαίος ΙΒ'

- ο Αυλητής  
- ο Νέος Διόνυσος
  80 - 51 π.Χ.

Πτολεμαίος ΙΓ'

- ο Θεός Φιλοπάτωρ  
- (51 - 47)

Κλεοπάτρα Ζ'

- η Μεγάλη 
  51 - 30 π.Χ.

Πτολεμαίος ΙΔ'

- ο Παίς  
  47 - 44 π.Χ.

Πτολεμαίος ΙΕ'

- ο Καισαρίων 
  34 - 30 π.Χ.

 *Επαρχία της Ρώμης 
 30 π.Χ.

Το όνομα "Πτολεμαίος" προέρχεται ή συνδέεται ετυμολογικά με την λέξη "πόλεμος".

Γενεαλογία[]

- Οίκος: Λαγίδες.

- Πατέρας: Πτολεμαίος Η' ο Φύσκων

- Μητέρα: Κλεοπάτρα Γ' η Κόκκη

- Σύζυγος:

Κλεοπάτρα Δ' η Φιλάδελφος
Κλεοπάτρα Ε' η Σελήνη

- Τέκνα:

(από Κλεοπάτρα Δ' την Φιλάδελφο)

Πτολεμαίος ΙΑ' ο Αυλητής
Πτολεμαίος ' ο Μάκρων

(από Κλεοπάτρα Ε' την Σελήνη)

Βερενίκη Γ' Κλεοπάτρα η Δημοφιλής

Βιογραφία[]

Τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα, κατά την διάρκεια του βίου του, είναι:

Ο Πτολεμαίος Θ' Σωτήρ Β' Λάθυρος ( 139 π.Χ. - 81 π.Χ. ) ήταν ο ένατος βασιλέας Αίγυπτο.

Διαδοχή του Πτολεμαίου Η'[]

Ο Πτολεμαίος γεννήθηκε το 139 π.Χ. και κατά την παιδική του ηλικία αναγκάστηκε να ακολουθήσει την οικογένειά του στην Κύπρο, όπου διέφυγαν μετά από πραξικόπημα που οργάνωσε η Κλεοπάτρα Β' κατά του πατέρα του. Αργότερα η οικογένεια ανέλαβε εκ νέου την εξουσία.

Όταν απέθανε ο Πτολεμαίος Η' ο Φύσκων, άφησε στον θρόνο την ανιψιά και δεύτερη σύζυγό του, την Κλεοπάτρα Γ'. Επίσης δύο γιους, τον Πτολεμαίο και τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο, καθώς και τρεις κόρες: την Τρύφαινα, βασίλισσα των Σελευκιδών στη Συρία, την Κλεοπάτρα Δ', που παντρεύτηκε το μεγαλύτερο από τους δυο αδελφούς της και την Κλεοπάτρα Ε' την Σελήνη. Είχε επίσης και ένα γιο από μια παλλακίδα του, πιθανώς από την Ειρήνη, τον Πτολεμαίο Γ' τον Απίωνα (μέλλοντα βασιλέα Κυρήνης).

Ο εκλιπών βασιλέας στη διαθήκη του επέλεξε να διαιρέσει το βασίλειό του, παραχωρώντας στον Πτολεμαίο Απίωνα την Κυρηναϊκή, της οποίας πρέπει ήδη να είχε οριστεί αντιβασιλέας. Όσο για το θρόνο της Αιγύπτου, αυτόν τον άφησε στην Κλεοπάτρα Γ', με την προϋπόθεση να διαμοιραζόταν τη βασιλεία με έναν από τους υιους της, όποιον αυτή προτιμούσε.

Ο μεγαλύτερος σε ηλικία γιος του Πτολεμαίου Η', που ήταν τότε είκοσι πέντε ετών περίπου, κατοικούσε εκείνη την εποχή στην Κύπρο. Η Κλεοπάτρα σκόπευε να επιλέξει για τους δικούς της λόγους το νεότερο αδελφό του, τον Αλέξανδρο, όμως, όπως συνέβαινε με τους Μακεδόνες προγόνους τους, οι αλεξανδρινοί τελικά έκριναν εκείνοι επιβάλλοντας τον Πτολεμαίο.

Αξιοσημείωτο ωστόσο παραμένει ότι το όνομα της μητέρας του αναφερόταν πρώτο στα επίσημα διατάγματα. Ο τελευταίος έγινε βασιλέας με την επωνυμία Πτολεμαίος Φιλομήτωρ Σωτήρ. Επιλέχθηκε και για αυτόν, όπως έκανε και ο πατέρας του, ένα από τα επίθετα που είχε ήδη χρησιμοποιηθεί για προκάτοχό του, δηλαδή Σωτήρας Β'. Ωστόσο ο λαός, με θέληση αστεϊσμού, τον αποκαλούσε ο Λάθυρος, δηλαδή «ο Φάβας».

Πρώτη βασιλεία[]

Ο νεαρός άντρας αρχικά δεν ήταν σε θέση να αντισταθεί στις επιταγές της μητέρας του. Δεν αντιστάθηκε καν όταν εκείνη απομάκρυνε από σύζυγό του την Κλεοπάτρα Δ', την σύζυγο-αδελφή του, με την όποια ήταν πολύ δεμένος, και τον ανάγκασε να παντρευτεί την άλλη του αδελφή, την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.

Κατά το δεύτερο έτος της βασιλείας του (116/15 π.Χ.), ο Πτολεμαίος επισκέφτηκε μαζί με τη μητέρα του την Άνω Αίγυπτο, μέχρι και τα σύνορα με την Αιθιοπία. Όσο για τον μικρότερο αδερφό του, τον Αλέξανδρο, η μητέρα τους θεώρησε συνετό να τον απομακρύνει από την Αλεξάνδρεια. Έλαβε τον τίτλου του Στρατηγού της Κύπρου και διέμενε στο νησί.

Η πρώην βασίλισσα, Κλεοπάτρα Δ', αποφάσισε να χαλάσει τις σχέσεις με τη μητέρα της, όπως είχε κάνει κι εκείνη με τη δική της μητέρα, και πήγε στην Κύπρο για να συγκεντρώσει έναν προσωπικό της στρατό. Δεν γνωρίζουμε τι ρόλο έπαιξε σε αυτό το θέμα ο Αλέξανδρος, αν δηλαδή τα δύο αδέρφια συμμάχησαν ή όχι. Το σίγουρο είναι πως η Κλεοπάτρα Δ' δεν έμεινε στην Κύπρο. Αντίθετα πήγε στη Συρία, στο βασίλειο των Σελευκιδών, για να προσφέρει το χέρι και το στρατό της στον ηγεμόνα τους, Αντίοχο Θ' Κυζικηνό, που είχε διώξει από το θρόνο τον Αντίοχο Η' Γρυπό, σύζυγο της αδερφής της Τρύφαινας. Μετά από σφοδρή διαμάχη και οι δύο γυναίκες έχασαν τη ζωή τους.

Υπάρχουν ενδείξεις πως, καθώς περνούσε ο καιρός, ο Πτολεμαίος Θ' ο Λάθυρος, κατάφερε να κερδίσει έδαφος απέναντι στη μητέρα του. Ένας πάπυρος που χρονολογείται το 112 – 111 π.Χ. αναφέρει το όνομα της βασίλισσας Κλεοπάτρας Σελήνης και όχι της βασιλομήτορος. Κατά το δέκατο χρόνο της βασιλείας του Πτολεμαίου Θ', η Κλεοπάτρα Γ' προσπάθησε να ξανακερδίσει τη δύναμή της οργανώνοντας πραξικόπημα. Κατηγόρησε το βασιλιά για απόπειρα δολοφονίας της και υπήρξε τόσο πειστική για τους αλεξανδρινούς που ο Πτολεμαίος Θ' αναγκάστηκε να φύγει με πλοίο το 107 π.Χ.. Η σύζυγος του Πτολεμαίου Θ', Κλεοπάτρα Σελήνη, μαζί με τα δύο τους παιδιά παρέμειναν πίσω, στα χέρια της Κλεοπάτρας. Η μητέρα του κάλεσε, τότε, τον αδερφό του από την Κύπρο για να αναλάβει τα σκήπτρα. Μητέρα και γιος αναγορεύτηκαν Θεοί Φιλομήτορες Σωτήρες. Ο Πτολεμαίος Ι' παντρεύτηκε την κόρη του έκπτωτου αδερφού του, Βερενίκη Γ'.

Βασιλεία του Πτολεμαίου Ι'[]

Η Κλεοπάτρα δεν σκόπευε να αφήσει τον Πτολεμαίο Θ' να το σκάσει ζωντανός. Εκείνος όμως διέφυγε από την Κύπρο προσωρινά, και όταν αργότερα επέστρεψε εγκαταστάθηκε με ασφάλεια χωρίς να έχει η Κλεοπάτρα τη δύναμη να τον διώξει από μια περιοχή αιγυπτιακών συμφερόντων. Η σύγκρουσή ανάμεσά τους έλαβε χώρα στο ταραγμένο βασίλειο της Συρίας, που βρισκόταν υπό διάλυση εξαιτίας των υποψήφιων βασιλέων. Ο Πτολεμαίος Θ' εισέβαλε στην Παλαιστίνη με εφαλτήριο την Κύπρο, η Κλεοπάτρα Γ' από την Αίγυπτο, με τον Πτολεμαίο σύμμαχο του Κυζικηνού και την Κλεοπάτρα σύμμαχο του Γρυπού και του βασιλέως της Ιουδαίας. Η Κλεοπάτρα Σελήνη δόθηκε από τη μητέρα της σύζυγος στον Αντίοχο Η' τον Γρυπό. Η σύγκρουση αυτή δεν είχε κανένα αποτέλεσμα για τους Πτολεμαίους: ο Πτολεμαίος Θ' επέστρεψε στην Κύπρο το 102 π.Χ. και η Κλεοπάτρα στην Αίγυπτο. Κέρδος είχαν οι Ιουδαίοι που κέρδισαν την ανεξαρτησία τους και πήραν τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Παλαιστίνης.

Η Κλεοπάτρα δεν έζησε πολύ καιρό μετά από τις άκαρπες προσπάθειές της στην Παλαιστίνη. Πέθανε το φθινόπωρο του 101 π.Χ., όντας περίπου 60 ετών. Οι ιστορικές μαρτυρίες (Junianus Justinus, Παυσανίας, Αθηναίος) θεωρούν πως ο Πτολεμαίος Ι'Αλέξανδρος θανάτωσε τη μητέρα του, αλλά αυτό δεν επιβεβαιώνεται.

Η βασιλεία του Πτολεμαίου Ι' Αλέξανδρου (101 – 89 π.Χ.) στην Αίγυπτο παραμένει σκοτεινή για μας και έχουμε ελάχιστες μαρτυρίες από επιγραφές. Το 89 π.Χ. ο Πτολεμαίος Αλέξανδρος είχε χάσει πλήρως τη δημοτικότητά του. Ο στρατός στράφηκε εναντίον του και τον ανάγκασε να διαφύγει στη Συρία. Εκεί μάζεψε μισθοφορικό στρατό και εισέβαλε εκ νέου στην Αίγυπτο. Εκδιώχθηκε και πάλι και κατέφυγε στη Λυκία με τη Βασίλισσα Βερενίκη Γ' και την κόρη τους. Σε μια του απόπειρα να φτάσει στην Κύπρο από θαλάσσης, συνελήφθη από τον αλεξανδρινό ναύαρχο και θανατώθηκε, το 88 π.Χ.

Δεύτερη βασιλεία[]

Ο Πτολεμαίος Θ' επέστρεψε από την Κύπρο για να αναλάβει τη βασιλεία της Αιγύπτου, ενώνοντας και πάλι τις δύο περιοχές σε ένα ενιαίο κράτος. Συμβασίλισσα όρισε την κόρη του Βερενίκη Γ', η οποία επέστρεψε από τη Λυκία. Πατέρας και κόρη ονομάστηκαν Θεοί Φιλάδελφοι Φιλομήτορες Σωτήρες. Δεν υπήρχε πια κάποια πριγκίπισσα από την οικογένεια για να λάβει ο Πτολεμαίος για σύζυγο, καθώς η κόρη του αδερφού του ήταν επίσης εγγονή του. Και παρόλο που ο γάμος ανάμεσα σε πατέρα και κόρη ήταν συνηθισμένη πρακτική στην Περσία, αυτή η μορφή αιμομιξίας δεν είχε ποτέ λάβει χώρα στο πτολεμαϊκό βασίλειο, αντίθετα με το γάμο αδελφών.

Τα επόμενα χρόνια της βασιλείας του Πτολεμαίου Θ' ήταν χρόνια αναταραχών τόσο στην Αίγυπτο όσο και στο εξωτερικό. Ο αιγυπτιακός εθνικισμός φούντωσε και πάλι, καθώς νέοι τοπικοί αρχηγοί με στόχο να διώξουν τους Έλληνες έκαναν κέντρο δράσης τους τις αρχαίες Θήβες. Ο Παυσανίας αναφέρει πως η επανάσταση αυτή είχε διάρκεια τρία χρόνια, μετά το πέρας των οποίων η πόλη ήταν ερείπια, μια σκιά του παλιού εαυτού της.

Στο εξωτερικό ήταν μια εποχή συγκρούσεων ανάμεσα στις μεγάλες δυνάμεις της εποχής. Η Αίγυπτος με τη σειρά της, το μόνο που έκανε ήταν να διατηρεί ουδέτερη στάση και να κοιτά τη δική της ασφάλεια, μέχρι να διαμορφωθεί ένα σταθερό πολιτικό κλίμα. Κατά την αρχή της δεύτερης βασιλείας του Πτολεμαίου Θ', μια νέα ανησυχητική δύναμη ήρθε στο προσκήνιο με την άνοδο του Βασιλιά του Πόντου, Μιθριδάτη Στ' του Ευπάτορα, που ήταν εγγονός του Αντίοχου Δ' του Επιφανούς και δεύτερος εξάδελφος του Πτολεμαίου. Το 88 π.Χ., τη χρονιά που ανέκτησε την εξουσία ο Πτολεμαίος, ο Μιθριδάτης νίκησε ένα Ρωμαίο στρατηγό στη Μικρά Ασία, εισέβαλε σε ρωμαϊκές κτήσεις στην Ασία και έστειλε μια δύναμη στην Ελλάδα, όταν η Αθήνα εναντιώθηκε στη Ρώμη.

Κάποια στιγμή ο Μιθριδάτης κατέλαβε την Κω, όπου δεκατέσσερα χρόνια πριν η Κλεοπάτρα Γ' είχε αποθηκεύσει έναν πτολεμαϊκό θησαυρό και είχε αφήσει το νεαρό Πτολεμαίο Αλέξανδρο, γιο του αποθανόντος αδερφού του Πτολεμαίου Θ', και όπως έδειχναν τα πράγματα μοναδικό άρρενα κληρονόμο του πτολεμαϊκού θρόνου. Φυσικά το γεγονός αυτό ανησύχησε την Αυλή της Αλεξάνδρειας, η οποία ακόμη δεν ήταν σε θέση να πάρει το μέρος κάποιου στους πολέμους που μαίνονταν στη Μεσόγειο.

Η ίδια η Ρώμη υπέφερε από εσωτερικές διαμάχες, καθώς οι Ρωμαίοι ευγενείς που διοικούσαν τους στρατούς που ήρθαν να αντιμετωπίσουν το Μιθριδάτη ήταν σε εχθρότητα με το λαϊκό κόμμα που από το 87 π.Χ. είχε αποκτήσει δύναμη με την άνοδο του πολιτικού Μάριου στη Ρώμη. Το χειμώνα του 87 – 86 π.Χ., και ενώ ο Σύλλας πολιορκούσε την Αθήνα, ο αντιπρόσωπός του Λεύκιος Λούκουλος, έκανε την εμφάνισή του στην Αλεξάνδρεια. Ο Πτολεμαίος Θ' τον δέχτηκε με τιμές, αλλά αρνήθηκε να του παρέχει οποιαδήποτε βοήθεια. Ωστόσο στην Αθήνα, ο φαραώ έγινε αγαπητός και για έναν άλλο λόγο: γιατί βοήθησε στην ανοικοδόμηση τις πόλης μετά το πέρασμα του Σύλλα. Ο Παυσανίας διακόσια χρόνια μετά είδε στην είσοδο του Ωδείου, δύο αγάλματα, ένα του Πτολεμαίου και ένα της Βερενίκης.

Ο Πτολεμαίος Θ' Λάθυρος πέθανε το 81 π.Χ. σε ηλικία περίπου 62 ετών, χωρίς να έχει κάνει την Αίγυπτο τη μεγάλη ανεξάρτητη δύναμη που κάποτε υπήρξε. Τον διαδέχτηκε ο γιος του αδερφού του, Πτολεμαίος ΙΑ' Αλέξανδρος Β'.

Χρονολόγιο[]

Πρότυπο:Πτολεμαίοι

Έτος (π.Χ.)	Γεγονός

139 π.Χ.	Γέννηση του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου.
	Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου ανάμεσα στον πατέρα του και την Κλεοπάτρα Β' ο Πτολεμαίος και οι αδελφοί του διαμένουν στην Κύπρο.
	Γάμος με την αδελφή του, Κλεοπάτρα Δ'. Αργότερα ορίζεται κυβερνήτης της Κύπρου.
θέρος 116 π.Χ.	Θάνατος του Πτολεμαίου Η' Φύσκονος. Τον διαδέχεται η σύζυγός του Κλεοπάτρα Γ' από κοινού με τον υιο που αυτή επιθυμούσε. Επιλέγει τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο, αλλά ο λαός την αναγκάζει να συμβασιλεύσει με τον δεκατετρετή Πτολεμαίο Θ'.
115 π.Χ.	Το Μάρτιο ο Πτολεμαίος αναγκάζεται να πάρει διαζύγιο από τη σύζυγό του και να συζευχθεί την άλλη του αδελφή, την Κλεοπάτρα Σελήνη Α'.
	Προσπάθειες για αντικατάσταση του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου με τον Πτολεμαίο Ι' Αλέξανδρο.
107 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Θ' φεύγει με προορισμό την Κύπρο, αφήνοντας τη σύζυγο και τα παιδιά του πίσω στην Αλεξάνδρεια. Ο αδελφός του Πτολεμαίος Ι' συμβασιλεύει στην Αλεξάνδρεια με τη μητέρα τους Κλεοπάτρα Γ'.
	Μια ναυτική εκστρατεία αναγκάζει τον Πτολεμαίο Θ' να καταφύγει για λίγο στη Σελεύκεια, αλλά επιστρέφει σύντομα.
	Η Κλεοπάτρα Σελήνη Α' δίδεται ως σύζυγος στον Αντίοχο Η' τον Γρυπό, βασιλέα της Ελληνιστικής Συρίας.
103 π.Χ.	Ο Αντίοχος Θ' Κυζικηνός υποστηρίζει τους Σαμαρίτες ενάντια στο Βασιλιά της Ιουδαίας. Ο Πτολεμαίος Θ' βοηθά τον Αντίοχο ελπίζοντας ότι αυτό θα οδηγήσει στην επιστροφή του στο θρόνο.
	Ο Πτολεμαίος Ι' εισβάλλει στην Ιουδαία, φθάνει στη Δαμασκό και επιστρέφει.
102 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Γ' πετυχαίνει στρατιωτική νίκη κατά του Πτολεμαίου Θ', αλλά τελικά ο πόλεμος λήγει χωρίς σημαντικές ανακατατάξεις στον πολιτικό χάρτη της Αιγύπτου.
101 π.Χ.	Η Κλεοπάτρα Γ' αφήνει την τελευταία της πνοή. Σύμφωνα με μία εκδοχή θανατώθηκε κατόπιν διαταγής του Πτολεμαίου Ι', που έκτοτε βασιλεύει μοναχός του.
91 π.Χ.	Εκσπά επανάσταση στην ευρύτερη περιοχή της αρχαίας πόλης των Θηβών.
88 π.Χ.	Ο Πτολεμαίος Ι' εκδιώκεται από την Αλεξάνδρεια και καταφεύγει στη Λυκία. Σε μια προσπάθεια να προσεγγίσει την Κύπρο θανατώνεται. Ο Πτολεμαίος Θ' επιστρέφει στο θρόνο και συμβασιλεύει με την κόρη του Κλεοπάτρα Βερενίκη Γ'.
	Λήξη της επανάστασης.
81 π.Χ.	Θάνατος του Πτολεμαίου Θ' Λάθυρου. Τον διαδέχεται ο υιος του αδελφού του, Πτολεμαίος ΙΑ' Αλέξανδρος Β'.

Υποσημειώσεις[]

Εσωτερική Αρθρογραφία[]

Βιβλιογραφία[]

Alan K. Bowman, "Egypt after the Pharaohs", 332 BC - AD 642 (1986 London)
Günther Hölbl, "Geschichte des Ptolemäerreiches" (1994 Darmstadt)
J. G. Manning, "The Last Pharaohs - Egypt Under the Ptolemies", 305-30 BC, 2009

Ιστογραφία[]

Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
www.livius.org [1]
Βιογραφία από τον Christopher Bennett [2]
The House of Ptolemy,by E. R. Bevan[3]

Κίνδυνοι Χρήσης

Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες
σε αυτήν την εγκυκλοπαίδεια
ωστόσο, παρακαλούμε να λάβετε σοβαρά υπ' όψη ότι
η "Sciencepedia" δεν μπορεί να εγγυηθεί, από καμιά άποψη,
την εγκυρότητα των πληροφοριών που περιλαμβάνει.

"Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα
να έχουν αλλοιωθεί, βανδαλισθεί ή μεταβληθεί από κάποιο άτομο,
η άποψη του οποίου δεν συνάδει με το "επίπεδο γνώσης"
του ιδιαίτερου γνωστικού τομέα που σας ενδιαφέρει."

Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι
όλα τα άρθρα μπορεί να είναι ακριβή, γενικώς,
και για μακρά χρονική περίοδο,
αλλά να υποστούν κάποιο βανδαλισμό ή ακατάλληλη επεξεργασία,
ελάχιστο χρονικό διάστημα, πριν τα δείτε.

Επίσης,
Οι διάφοροι "Εξωτερικοί Σύνδεσμοι (Links)"
(όχι μόνον, της Sciencepedia
αλλά και κάθε διαδικτυακού ιστότοπου (ή αλλιώς site)),
αν και άκρως απαραίτητοι,
είναι αδύνατον να ελεγχθούν
(λόγω της ρευστής φύσης του Web),
και επομένως είναι ενδεχόμενο να οδηγήσουν
σε παραπλανητικό, κακόβουλο ή άσεμνο περιεχόμενο.
Ο αναγνώστης πρέπει να είναι
εξαιρετικά προσεκτικός όταν τους χρησιμοποιεί.

- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν

>>Διαμαρτυρία προς την wikia<<

- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)