Φωκείς
- Ιστορικός Λαός της Μέσης Ελλάδας
Ετυμολογία[]
Ελλάδα |
---|
Ιστορική Διαίρεση |
Μέση Ελλάδα |
|
Πελοπόννησος |
|
Η ονομασία "Φωκείς" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Φαίακες".
Πιθανότερο όμως να προέρχεται από την λέξη "Βησοί"
Εισαγωγή[]
Οι Φωκείς είναι αρχαίο ελληνικό φύλο που κατοικούσε στην περιοχή γύρω από την εύφορη κοιλάδα του Κηφισού. Η χώρα τους, η Φωκίδα εκτεινόταν από τον Ευβοϊκό Κόλπο έως τον Κορινθιακό Κόλπο και περιλάμβανε ολόκληρη την κοιλάδα του Κηφισού και μεγάλο τμήμα των ορεινών όγκων του Παρνασσού και του Καλλίδρομου.
Η Φωκίδα συνόρευε
- στα ανατολικά και στα δυτικά με την Οπουντία Λοκρίδα και την Οζολία Λοκρίδα,
- στα νότια με την Βοιωτία, και
- στα βόρεια με Μαλίδα την Οιταία και την Δωρίδα.
Οι τρεις βόρειοι γείτονες ήταν συνήθως κάτω από την σφαίρα επιρροής των Θεσσαλών με αποτέλεσμα οι Φωκείς να βρίσκονται συχνά αντιμέτωποι με τους Θεσσαλούς[1].
Καταγωγή[]
Οι Φωκείς κατά το μεγαλύτερο ποσοστό τους ήταν Δωριείς. Ένας σημαντικός αριθμός Φωκικών πόλεων όμως είχε διαφορετική προέλευση. Παρ' όλα αυτά όλες οι πόλεις της Φωκίδας σταδιακά συνδέθηκαν στην συμπολιτεία λόγω κοινών συμφερόντων αλλά και κοινών εχθρών.
Οι πόλεις που σύμφωνα με τις αναφορές δεν είχαν Δωρική καταγωγή σύμφωνα κυρίως με τον περιηγητή Παυσανία ήταν η Στειρίς, οι Αβαί, η Υάμπολη, η Ελάτεια και ο Πανοπεύς.
Οι κάτοικοι της αρχαίας Στείριδας είχαν Αθηναϊκή καταγωγή, της αρχαίας Ελάτειας Αρκαδική, οι κάτοικοι του Πανοπέα ήταν Φλεγύες από τον γειτονικό Ορχομενό και οι κάτοικοι των Αβών ήταν Αργείοι[1].
Φωκικές Πόλεις[]
Η Φωκίδα περιλάμβανε έναν μεγάλο αριθμό πόλεων, οι περισσότερες εκ των οποίων ήταν καλά οχυρωμένες.
Στον βορρά στα σύνορα με την Δωρίδα υπήρχαν
Σε μικρή απόσταση από τις ακτές του Ευβοϊκού κοντά στις Θερμοπύλες βρισκόταν
- η αρχαία πόλη Νέωνα.
Η περιοχή των Θερμοπυλών έλεγχε την διάβαση προς στην νότια Ελλάδα και χώριζε τις δύο χώρες των ανατολικών Λοκρών σε Οπούντιους (στον νότο) και Επικνημήδιους (στον βορρά).
Γύρω από τον ποταμό Κηφισό που αποτελούσε την καρδιά της Φωκίδας βρίσκονταν οι περισσότερες αρχαίες Φωκικές πόλεις.
- Η |Ελάτεια που ήταν και η πρωτεύουσα της συμπολιτείας,
- η |Τιθορέα,
- η Αμφίκλεια,
- η Δρυμαία,
- το Τευθρώνιο,
- οι Τριτείς,
- οι Πεδιείς
και λίγο πιο ανατολικά
- οι Αβαί και
- η Υάμπολις.
Νοτιότερα στις κοιλάδες νότια του Παρνασσού, κοντά στα σύνορα με την Βοιωτία βρισκόταν η Δαυλίς και ο Πανοπεύς, ενώ λίγο δυτικότερα στις βόρειες πλαγιές του Ελικώνα βρισκόταν το Φλυγόνιο, η Στειρίς και η Αμβροσσός.
Δυτικότερα στα σύνορα με του Οζολείς Λοκρούς βρισκόταν οι πόλεις
- Κρίσσα,
- Κυπάρισσος και
- Ανεμώρεια, ενώ
- η παραθαλάσσια Κίρρα κοντά στην σημερινή "Ιτέα Φωκίδας ήταν για μεγάλη περίοδο Φωκική πόλη και επίνειο της Κρίσσας.[1]. Σε κάποιες περιόδους της ιστορίας οι Φωκείς ελέγχαν και την περιοχή των Δελφών.
Ο Όμηρος στην Ιλιάδα, στον κατάλογο των Νεών αναφέρει συνολικά οκτώ Φωκικές πόλεις που έλαβαν μέρος στην Τρωικό Πόλεμο[2].
Αυτές ήταν η Λιλαία, ο Πανοπέας, η Δαυλίδα, η Υάμπολη, η Κυπάρισσος, η Κρίσσα, η Ανεμώρεια και η Πυθώ (Πυθώ είναι το Ομηρικό όνομα των Δελφών).
Η Λιλαία, ο Πανοπέας, η Δαυλίδα και η Υάμπολη παρέμεναν ισχυρές Φωκικές πόλεις για μεγάλη περίοδο της ιστορίας.
Η πόλη Κρίσσα ήταν η δυτικότερη Φωκική πόλη και βρισκόταν πάνω από την πεδιάδα της Άμφισσας στην περιοχή που σήμερα βρίκεται το χωριό "Χρισσό Φωκίδας" (το οποίο φέρει παραφθαρμένο το αρχαίο όνομα).
Κατά τον Πρώτο Ιερό Πόλεμο (595 - 591 π.Χ.) καταστράφηκε η Κίρρα, το επίνειο της Κρίσσας και η Κρίσσα υπέστη μεγάλες καταστροφές και πέρασε στον έλεγχο των Δελφών.
Η Κυπάρισσος και η Ανεμώρεια ήταν μικρότερες πόλεις με μικρό ρόλο τη μεταγενέστερη εποχή. Πιστεύεται ότι βρίσκονταν στις νοτιοδυτικές πλαγιές του Παρνασσού στην περιοχή της σημερινής Αράχωβας.
Ιστορία[]
Μυκηναϊκή Εποχή[]
Η πρώτη αναφορά των Φωκέων στην ιστορία γίνεται από τον Όμηρο, που αναφέρει εννέα συνολικά Φωκικές πόλεις που έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο[2].
Αρχαϊκή Εποχή[]
Ουσιαστικά, οι Φωκικές πόλεις εμφανίσθηκαν στην ιστορία γύρω στο 590 π.Χ., όταν αποφάσισαν να δημιουργήσουν την Φωκική Ομοσπονδία για να αντιμετωπίσουν τους τους αντίπαλούς τους Θεσσαλούς.
Μετά την ήττα τους στον 1ο Ιερό Πόλεμο το 591 π.Χ. οι Φωκείς πέρασαν στον έλεγχο των Θεσσαλών. Ακολούθησαν περίοδοι Θεσσαλικής κυριαρχίας.
Οι Φωκικές πόλεις το 510 π.Χ. συνέτριψαν το Θεσσαλικό ιππικό στην Μάχη της Υάμπολης.
Κλασσική Εποχή[]
Στην συνέχεια οι Φωκείς αναμίχθηκαν και στους τρεις Ιερούς Πολέμους που ακολούθησαν τους επόμενους αιώνες (με αφορμή την κυριαρχία του μαντείου των Δελφών) αλλά και στον Κορινθιακό Πόλεμο το 395 π.Χ. [3].
Περσικοί Πόλεμοι[]
Οι Φωκείς ήταν οι μόνοι από τις βόρειες ελληνικές χώρες που δεν συνετάχθησαν με τους Πέρσες όταν ο Ξέρξης, εκστράτευσε εναντίον της Ελλάδας. Συμμετείχαν με αξιόλογο στράτευμα στην μάχη των Θερμοπυλών. Η στάση τους ήταν αποτέλεσμα της εναντίωσης τους στην επιλογή των εχθρών τους Θεσσαλών, Βοιωτών και Λοκρών οι οποίοι είχαν τηρήσει φιλοπερσική στάση και επέτρεψαν την διέλευση του Περσικού στρατεύματος από τα εδάφη τους[4].Η στάση τους αυτή είχε ως αποτέλεσμα να τους αναθέσουν οι ισχυρές χώρες της αρχαίας Ελλάδας τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών για μεγάλη περίοδο κατά τον 5ο π.Χ αιώνα.
Μετά την ήττα των Ελλήνων στις Θερμοπύλες ο Περσικός Στρατός διέσχισε την Φωκίδα προκαλώντας καταστροφές στις Φωκικές πόλεις. Οι περισσότερες Φωκικές πόλεις εξαναγκάστηκαν να συμμαχήσουν με τους Πέρσες και να τους παρέχουν βοήθεια στην Μάχη των Πλαταιών. Οι Φωκείς έστειλαν στις Πλαταιές χίλιους οπλίτες να ενισχύσουν το Περσικό στράτευμα. Όσες πόλεις της Φωκίδας παρέμεναν ελεύθερες βοήθησαν τον Ελληνικό στρατό.
Πεντηκονταετία[]
Κατά την Πεντηκονταετία, που ακολούθησε τους Περσικούς Πολέμους, οι Φωκείς ανέκτησαν τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών μέχρι την Νικίειο Ειρήνη το 421 π.Χ. οπότε και ανακυρήχθηκε ανεξάρτητο.
Θηβαϊκή Ηγεμονία[]
Κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα όταν κυριάρχησε στον ελλαδικό χώρο η Θήβα η Φωκίδα υποχρεώθηκε να ενταχθεί στην Θηβαϊκή συμμαχία.
Όταν όμως ο Επαμεινώνδας συγκέντρωνε δυνάμεις για την προέλαση στην Πελοπόννησο, πριν τη μάχη της Μαντίνειας, οι Φωκείς αρνήθηκαν να συμμετάσχουν, γεγονός που οι Θηβαίοι θεώρησαν ως αποστασία.
Επιπλέον οι Φωκείς σχεδίαζαν να εντάξουν στο Κοινό τους την πόλη των Δελφών, πράγμα που επιθυμούσε και μερίδα των πολιτών στους ίδιους τους Δελφούς.
Φωκαϊκή Ηγεμονία[]
Το 356 π.Χ., με αφορμή ένα ιδιωτικό περιστατικό (μία απαγωγή), το αμφικτιονικό συμβούλιο απείλησε τους Φωκείς με πόλεμο καθώς η Φωκαϊκή απειλή έγινε εντονότερη.
Τότε οι Φωκείς συγκέντρωσαν στρατό, με επικεφαλής τον Φιλόμηλο και τον Ονόμαρχο, και κατέλαβαν τους Δελφούς.
Παρά τις διαβεβαιώσεις των Φωκέων ότι δεν επρόκειτο να θίξουν την αυτονομία και την περιουσία του, το μαντείο έπαψε να χρησμοδοτεί.
Ακολούθησαν ο 3ος Ιερός πόλεμος (356 - 346 π.Χ.) και ο 4ος Ιερός πόλεμος (339 π.Χ.) για τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών που τελικά είχαν καταστρεπτικές συνέπειες για την Φωκίδα.
Μακεδονική Εποχή[]
Η συμμετοχή τους στον Λαμιακό πόλεμο (323-322 π.Χ.) τους εξασθένησε ακόμη περισσότερο και δεν κατάφεραν να ανακάμψουν έκτοτε.
Από το 301 π.Χ. συμμάχησαν με την Αιτωλική Συμπολιτεία που απέκτησε τον έλεγχο του μαντείου των Δελφών σε αυτό το διάστημα, ενώ κατάφερε να αντιμετωπίσει μαζί με τους Θεσσαλούς τους Γαλάτες επιδρομείς του 279 π.Χ.[3]
Αποικισμός των Φωκέων[]
Οι Φωκείς δεν ίδρυσαν πολλές αποικίες.
Η σημαντικότερη αποικία των Φωκέωων ήταν η Φώκαια στα παράλια της Μικράς Ασίας, απέναντι από την |Χίο. Οι Φωκείς ίδρυσαν αυτή την αποικία μαζί με Αθηναίους αποίκους. Αρχηγός των πρώτων αποίκων ήταν ο Αθηναίος Φιλογένης. Η Φώκαια εξελίχθηκε σε μία από τις ισχυρότερες πόλεις της αρχαίας Ελλάδας.
Δημιούργησε έναν νέο τύπο πλοίου, την πεντηκόντορο που τις έδωσε την δυνατότητα να πραγματοποιήσει μακρινά θαλάσσια ταξίδια και να ιδρύσει απομακρυσμένες αποικίες, στην Μαύρη Θάλασσα, στην νότια Γαλλία, στην Ιβηρική Χερσόνησο και στην Κορσική. Γνωστότερη αποικία της Φώκαιας ήταν η Μασσαλία[5].
Αρχαιολογία[]
Από τις πολυάριθμες αρχαίες Φωκικές πόλεις σήμερα διασώζονται τα ερείπια ενός μεγάλου αριθμού απ' αυτές.
Χαρακτηριστικό των περισσότερων αρχαίων Φωκικών πόλεων που διασώζονται σήμερα είναι η ισχυρή οχύρωση τους, αποτέλεσμα των συνεχών πολέμων που διεξάγονταν στην περιοχή, αλλά και η έλλειψη σημαντικών μνημείων και ναών κάτι που οφείλεται στις λεηλασίες που υπέστησαν αυτές οι πόλεις, αλλά και στην μέτρια οικονομική τους κατάσταση.
Σε καλύτερη κατάσταση σώζονται σήμερα
- η Δαυλίς, πλησίον του χωριού "Δαύλεια Βοιωτίας",
- ο Πανοπεύς πλησίον του χωριού "Άγιος Βλάσιος Βοιωτίας"
- η Δρυμαία πλησίον του ομώνυμου χωριού και
- οι Αβαί πλησίον του χωριού "Έξαρχος Φθιώτιδας".
Σημαντικά ερείπια διασώζονται επίσης από την Λιλαία, δίπλα στο ομώνυμο χωριό, από την Τιθορέα, στην οποία τα ερείπια και τα τείχη της αρχαίας πόλης βρίσκονται μέσα στον σύγχρονο οικισμό της "Τιθορέα Φθιώτιδας", από την Αμφίκλεια, στην οποία διασώζεται τμήμα της οχύρωσης και από το Τεθρώνιο που σώζεται μέρος της οχύρωσης.
Ερείπια της Αμβροσσού είναι ευδιάκριτα δίπλα στο χωριό "Δίστομο Βοιωτίας" καθώς και της Υάμπολης δίπλα στο χωριό "Έξαρχος Φθιώτιδας".
Η Στείριδα που βρισκόταν κοντά στο χωριό "Στείρι Βοιωτίας" δεν διασώζεται καθώς μεγάλο μέρος των ερειπίων της χρησιμοποιήθηκε κατά τον Μεσαίωνα στην ανοικοδόμηση της τοπικής μονής του Οσίου Λουκά. Επίσης ελάχιστα διασώζονται από την Ελάτεια, την ισχυρότερη από τις Φωκικές πόλεις.
Υποσημειώσεις[]
- ↑ 1,0 1,1 1,2 Βικηθήκη Παυσανίας περιήγησις/ Φωκικά
- ↑ 2,0 2,1 Βικηθήκη - Ιλιάδα Ραψωδία Β΄στίχοι 517-520 Αὐτὰρ Φωκήων Σχεδίος καὶ Ἐπίστροφος ἦρχον υἷες Ἰφίτου μεγαθύμου Ναυβολίδαο, οἳ Κυπάρισσον ἔχον Πυθῶνά τε πετρήεσσαν Κρῖσάν τε ζαθέην καὶ Δαυλίδα καὶ Πανοπῆα, 520 οἵ τ' Ἀνεμώρειαν καὶ Ὑάμπολιν ἀμφενέμοντο, οἵ τ' ἄρα πὰρ ποταμὸν Κηφισὸν δῖον ἔναιον, οἵ τε Λίλαιαν ἔχον πηγῇς ἔπι Κηφισοῖο·
- ↑ 3,0 3,1 Arxaiologia.gr Άρθρο της Κατερίνας Τυπάλδου-Φακίρη
- ↑ Βικιθήκη, Ηροδότου ιστορία, Βιβλίο Θ, κεφ. 27,28,29,30 1 ἐν δὲ τῷ διὰ μέσου χρόνῳ, ἐπείτε τὸ ἐν Θερμοπύλῃσι τρῶμα ἐγεγόνεε, αὐτίκα Θεσσαλοὶ πέμπουσι κήρυκα ἐς Φωκέας, ἅτε σφι ἔχοντες αἰεὶ χόλον, ἀπὸ δὲ τοῦ ὑστάτου τρώματος καὶ τὸ κάρτα. 2 ἐσβαλόντες γὰρ πανστρατιῇ αὐτοί τε οἱ Θεσσαλοὶ καὶ οἱ σύμμαχοι αὐτῶν ἐς τοὺς Φωκέας, οὐ πολλοῖσι ἔτεσι πρότερον ταύτης τῆς βασιλέος στρατηλασίης, ἑσσώθησαν ὑπὸ τῶν Φωκέων καὶ περιέφθησαν τρηχέως. 3 ἐπείτε γὰρ κατειλήθησαν ἐς τὸν Παρνησὸν οἱ Φωκέες ἔχοντες μάντιν Τελλίην τὸν Ἠλεῖον, ἐνθαῦτα ὁ Τελλίης οὗτος σοφίζεται αὐτοῖσι τοιόνδε. γυψώσας ἄνδρας ἑξακοσίους τῶν φωκέων τοὺς, ἀρίστους, αὐτούς τε τούτους καὶ τὰ ὅπλα αὐτῶν, νυκτὸς ἐπεθήκατο τοῖσι Θεσσαλοῖσι, προείπας αὐτοῖσι, τὸν ἂν μὴ λευκανθίζοντα ἴδωνται, τοῦτον κτείνειν. 4 τούτους ὦν αἵ τε φυλακαὶ τῶν Θεσσαλῶν πρῶται ἰδοῦσαι ἐφοβήθησαν, δόξασαι ἄλλο τι εἶναι τέρας, καὶ μετὰ τὰς φυλακὰς αὐτὴ ἡ στρατιὴ οὕτω ὥστε τετρακισχιλίων κρατῆσαι νεκρῶν καὶ ἀσπίδων Φωκέας, τῶν τὰς μὲν ἡμισέας ἐς Ἄβας ἀνέθεσαν τὰς δὲ ἐς Δελφούς· 5 ἡ δὲ δεκάτη ἐγένετο τῶν χρημάτων ἐκ ταύτης τῆς μάχης οἱ μεγάλοι ἀνδριάντες οἱ περὶ τὸν τρίποδα συνεστεῶτες ἔμπροσθε τοῦ νηοῦ τοῦ ἐν Δελφοῖσι, καὶ ἕτεροι τοιοῦτοι ἐν Ἄβῃσι ἀνακέαται
- ↑ πληροφορίες για την Φώκαια
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
- Ομώνυμο άρθρο στην Βικιπαίδεια
- Ομώνυμο άρθρο στην Livepedia
- Ιστορία της Τιθορέας
- Αρχαία Ελάτεια
- Ιστορία της Αμφίκλειας
- Πλουτάρχειο Γυμνάσιο, το κάστρο της Φωκικής πόλης Πανοπέας
- Η ιστορία των Δελφών
- Γυμνάσιο Λιλαίας, η αρχαία πόλη της Λιλαίας
- [ ]
- [ ]
Κίνδυνοι Χρήσης |
---|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)