Φώκαια
αυθαίρετη σύγχρονη αναπαράσταση
- Μία ιστορική πόλη της Ιωνίας.
Ετυμολογία[]
Η ονομασία "Φώκαια" σχετίζεται ετυμολογικά με την λέξη "Φωκίδα".
Επίσης Αιγαίο, Αιακός, Αιγεύς, Ώγυγες
Είναι πιθανόν το όνομά της να είναι εξελληνισμός του Χετταϊκού Piggaya.
Ενδεχομένως, η πόλη να έλαβε το όνομά της από το σχήμα των παρακείμενων νήσων που προσομοιάζουν με φώκες (φώκαι). Το θαλάσσιο ζώο αυτό, άλλωστε, απεικονίζεται στον εμπροσθότυπο των νομισμάτων της ως «λαλούν σύμβολο».
Ίδρυση[]
Ο χρόνος ίδρυσής της είναι άγνωστος.
Σύμφωνα με τον Παυσανία υποστηρίζει ότι η Φώκαια ιδρύθηκε από αποίκους εκ της Φωκίδας οδηγούμενους από τους Αθηναίους Φιλογένη και τον Δάμωνα, που ακολούθησαν τους Ίωνες στη Μ. Ασία, σε περιοχή που τους παραχωρήθηκε από τους Κυμαίους.
Είναι ενδεχόμενο όμως, η παράδοση αυτή να απηχεί την προσπάθεια της πόλης των Αθηνών να εδραιωθεί ως πατρίδα όλων των Ιώνων.
Επιπλέον, ενδεχομένως, η Φωκική προέλευση των αποίκων να προκύπτει από τυχούσες ομοιότητες μεταξύ ονομάτων θεωρώντας τες ως ενδείξεις για την ύπαρξη ιστορικών σχέσεων.
Γεωγραφία[]
Η ακριβής θέση της είναι:
Η Φώκαια βρίσκεται σε μια μικρή χερσόνησο ΒΔ της Σμύρνης.
Ήταν η βορειότερη από τις 12 Ιωνικές πόλεις και βρισκόταν σε Αιολικό έδαφος. Η χερσόνησος στην οποία εκτεινόταν χωρίζει τον Κυμαίο Κόλπο, μια Αιολική περιοχή, από τον Ερμαίο Κόλπο, όπου βρίσκονται η Σμύρνη και οι Κλαζομενές.
Ιστορία[]
Ίσως να ταυτίζεται με την άγνωστη Χετταϊκή πόλη Piggaya.
Αρχαϊκή Εποχή[]
Ανασκαφές έφεραν στο φως όστρακα της χαρακτηριστικής Αιολικής μονόχρωμης κεραμικής του 9ου αι. π.Χ., ένδειξη ότι οι πρώτοι κάτοικοι της Φώκαιας ήταν Αιολείς.
Η πόλη έγινε Ιωνική ίσως τον 8ο αι. π.Χ. με την εγκατάσταση αποίκων από την Τέω και τις Ερυθρές.
Η τόσο πρώιμη επικράτηση του Ιωνικού στοιχείου στη Φώκαια τεκμηριώνεται από αρχαιολογικά δεδομένα, συγκεκριμένα από την Πρωτογεωμετρική και Γεωμετρική κεραμική που ανευρέθηκε εκεί.
Ανάμνηση της μετάβασης από την Αιολική στην Ιωνική εθνότητα διασώζεται στη μαρτυρία του Παυσανίου. Σύμφωνα με αυτή, προκειμένου να γίνει δεκτή η Φώκαια στο Πανιώνιο, έπρεπε να αποδεχθεί μια βασιλική δυναστεία από την Τέω και τις Ερυθρές. Στο πλαίσιο της ιστορικής αυτής σχέσης ερμηνεύεται η υιοθέτηση από τη Φωκαϊκή νομισματοκοπία του συμβόλου της πόλης της Τέω και η έκδοση από το νομισματοκοπείο των Ερυθρών, κατά το Φωκαϊκό πρότυπο, μικρών νομισμάτων από ήλεκτρο.
Οι Φωκαείς, υπήρξαν κατά τη μαρτυρία του Ηροδότου, οι πρώτοι Έλληνες που επιχείρησαν μακρινά ταξίδια στην Αδριατική, την Τυρρηνική και την Ιβηρική Θάλασσα, φθάνοντας ως την Ταρτησσό της Ιβηρικής Χερσονήσου. Εκεί, σχετίσθηκαν εμπορικά με τον τοπικό βασιλέα Αργανθώνιο, που τους πρότεινε να ιδρύσουν αποικία στη χώρα του.
Η αποικιακή δραστηριότητα της Φώκαιας άρχεται ήδη από τα μέσα του 7ου αι. π.Χ. με την ίδρυση της Λαμψάκου στις ακτές του Ελλησπόντου και της Αμισού στον Πόντο.
Ήδη όμως πριν από το τέλος του 7ου αι. π.Χ. οι Φωκαείς στράφηκαν αποκλειστικά στο εμπόριο με την απώτατη Δύση. Χρησιμοποιώντας για τα ταξίδια τους τις ταχύτατες πεντηκοντόρους αντί για τα γνωστά στρογγυλά πλοία των Φοινίκων, ίδρυσαν αποικίες κατά μήκος των ακτών της δυτικής Μεσογείου που σκοπό είχαν τη διασφάλιση των εμπορικών συναλλαγών τους με μακρινούς Δυτικούς προορισμούς τους. Προφανώς αυτή τους η δραστηριότητα προκάλεσε την δυσαρέσκεια Καρχηδόνιων και Ετρούσκων.
Ήδη γύρω στο 600 π.Χ. οι Φωκαείς ίδρυσαν τη Μασσαλία, πλησίον της εκβολής του Ροδανού ποταμού, ως βάση για το εμπόριο της Ιβηρικής.
Λόγω της θέσης της, στο τέλος μίας σημαντικής εμπορικής αρτηρίας κατά μήκος του ποταμού Ροδανού, η Μασσαλία αναπτύχθηκε ταχύτατα σε μία από τις μεγαλύτερες ελληνικές αποικίες της Δύσης.
Υπάρχει αμφισβήτηση κατά πόσον μία σειρά ελληνικών πόλεων κατά μήκος των Ιβηρικών και Κελτικών ακτών ιδρύθηκε από τη Φώκαια τον 6ο αι. π.Χ. ή αργότερα από τη Μασσαλία.
Σε αυτές συγκαταλέγονται στην μεν Ιβηρική ακτή:
- η Μαινάκη (κοντά στη σημερινή Malaga),
- το Ημεροσκοπείον και
- το Εμπόριον (Ampurias)
και στην Κελτική ακτή
- η Νίκαια,
- η Αντίπολις και
ο Μονοίκου Λιμήν (Monaco) .
Η δεύτερη, μετά τη Μασσαλία, σημαντικότερη βάση των Φωκαέων εμπόρων στη Δύση ήταν η Αλαλία στην Κορσική που ιδρύθηκε γύρω στο 570 π.Χ.
Η έντονη αποικιακή δραστηριότητα μετέτρεπε την δυτική λεκάνη της Μεσογείου μωνοπωλική ζώνη Φωκαϊκής κυριαρχίας, γεγονός που είχε ως ποτέλεσμα την συμμαχία Ετρούσκων και Καρχηδονίων
Οι στόλοι των δύο αντιπάλων συναντήθηκαν στα ανοικτά της Αλαλίας το 540 π.Χ. Στην ναυμαχία που επακολούθησε οι Φωκαείς ηττήθηκαν κατά κράτος.
Στα αρχαιολογικά δεδομένα της Φωκαϊκής εξάπλωσης στη Δύση ανήκει ένα είδος αρχαϊκών χάλκινων οινοχόων, πιθανότατα φωκαϊκής προέλευσης, δείγματα της οποίας ανευρέθηκαν από την Αδριατική, την Ιβηρική και τη Κελτική, ως τη Βρετανία.
Την εξαιρετικά σημαίνουσα θέση της πόλης στον τομέα του εμπορίου πιστοποιεί και η ισχυρή νομισματοκοπία της ακόμη και κατά την περίοδο της περσικής κατοχής (546 π.Χ- 480 π.Χ).
Η Λυδική εξάπλωση στην Αιγαιωτική παραλία είχε ως συνέπεια, η Φώκαια, όπως όλες οι Μικρασιατικές ελληνικές πόλεις, να υποταχθούν στον βασιλέα των Λυδών, Κροίσο (560 - 546 π.Χ.). Όμως διατήρησαν ουσιαστική αυτονομία.
Η Περσική απειλή ανάγκασε τις Ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας και των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου να ζητήσουν τη βοήθεια της Σπάρτης και της Αθήνας, στέλνοντας πρεσβεία με επικεφαλής τον Πύθερμο από τη Φώκαια.
Τελικά, η κατάκτηση του Λυδικού βασιλείου από τους Πέρσες (546 π.Χ.) είχε δραματικές συνέπειες για την θαλασσοκράτειρα πόλη. Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας από τον Πέρση στρατηγό Άρπαγο, αρκετοί Φωκαείς για να αποφύγουν την αιχμαλωσία επιβίβασαν στα πλοία τις οικογένειες, και κινητή περιουσία και εγκατέλειψαν την πόλη τους.
Αφού οι Χίοι αρνήθηκαν να τους δώσουν τις Οινούσσες για να εγκατασταθούν, από φόβο εμπορικού ανταγωνισμού, οι Φωκαείς αποφάσισαν να αποπλεύσουν για την Αλαλία, την αποικία τους στην Κορσική.
Πριν αναχωρήσουν οριστικά επανέπλευσαν στην πόλη τους και κατέσφαξαν την εκεί Περσική φρουρά.
Κατά τη διάρκεια του απόπλου για την Κορσική οι μισοί μετανόησαν και επέστρεψαν. Οι υπόλοιποι εγκαταστάθηκαν για μερικά μόνο έτη στην Αλαλία, διότι μετά τη μάχη εναντίον των Ετρούσκων και των Καρχηδονίων γύρω στο 540 π.Χ. αναγκάστηκαν να καταπλεύσουν προς το Ρήγιο της Βρεττίας και τελικά να βρουν μια νέα πατρίδα στην Ελέα ή Υέλη (Ελέα-Velia) της Λευκανίας.
Παρά την περιορισμένη έκταση και το μικρό πληθυσμό σε σύγκριση με τη γειτονική Ποσειδωνία και τους κατοίκους της Λευκανίας, η Υέλη ακολούθησε τη δική της ανεξάρτητη ιστορική διαδρομή και σύντομα έγινε διάσημη ως γενέτειρα πόλη της Ελεατικής φιλοσοφικής σχολής.
Ωστόσο οι Φωκαείς που παρέμειναν στην Ιωνική Φώκαια κατόρθωσαν να ανακτήσουν την οικονομική τους ευημερία. Απόδειξη για την ακμή του Φωκαϊκού εμπορίου την εποχή της Περσικής Κυριαρχίας αποτελούν οι τουλάχιστον 17 νέες κοπές νομισμάτων, που χρονολογούνται στο διάστημα από το 545 π.Χ. έως το 522 π.Χ.
Κλασσική Εποχή[]
Η Φώκαια συμμετείχε στην Ιωνική Επανάσταση (499 - 494 π.Χ.) αποτινάσσοντας τον Περσικό ζυγό, και στη ναυμαχία της Λάδης (494 π.Χ.) συμμετείχε με τρία πλοία μόνο (δείγμα ίσως εσωτερικών αντιθέσεων).
Η ατυχής έκβαση της επανάστασης δεν φαίνεται να επηρέασε την οικονομική ζωή της πόλης, εάν κρίνουμε από την απρόσκοπτη, την εποχή αυτή, νομισματοκοπία της.
Το τέλος της Περσικής Κυριαρχίας για τη Φώκαια, όπως και για όλη την Ιωνία, επήλθε το 479 π.Χ. με την ήττα των Περσών στη ναυμαχία της Μυκάλης.
Αμέσως μετά (478/477 π.Χ.), η Φώκαια προσχώρησε στην Πρώτη Αθηναϊκή Συμμαχία με σχετικά χαμηλή ετήσια εισφορά αρχικά δύο και αργότερα τριών ταλάντων και παρέμεινε σε αυτή (με μια μικρή διακοπή, περί τα μέσα του 5ου αι. π.Χ.) έως το 412 π.Χ.
Στη συνέχεια η πόλη περιήλθε υπό τον έλεγχο της Σπάρτης, όπου και παρέμεινε ως το 394 π.Χ. Τότε το καθεστώς της μεταβλήθηκε από τον Αθηναίο στρατηγό Κόνωνα, μετά την ναυμαχία της Κνίδου. Η Σπαρτιατική Κυριαρχία φαίνεται να επηρέασε αρνητικά την οικονομία της πόλης καθώς παρατηρούνται επανειλημμένες παύσεις των νομισματικών κοπών.
Η ανεξαρτησία έληξε το 386 π.Χ. με την Ανταλκίδειο ειρήνη. Σύμφωνα με αυτή, η Φώκαια περιήλθε όπως και όλες οι Μικρασιατικές ελληνικές πόλεις υπό τον έλεγχο των Περσών.
Φαίνεται ότι απελευθερώθηκε από την Περσική κατοχή, όπως και όλη η Ιωνία, μετά τη νίκη του Αλεξάνδρου στο Γρανικό ποταμό (334 π.Χ.).
Ελληνιστική Εποχή[]
Στην Ελληνιστική εποχή η εμπορική δύναμη της Φώκαιας άρχισε να φθίνει σημαντικά και η πόλη δεν μπόρεσε ποτέ πλέον να ανακτήσει την ευημερία των προηγούμενων χρόνων.
Ο θάνατος του Αλεξάνδρου το 323 π.Χ. σηματοδότησε μια νέα εποχή ανακατατάξεων για την ανατολική Μεσόγειο.
Η Φώκαια, όπως και οι γειτονικές της πόλεις, διήλθε διαδοχικά από διαφορετικές σφαίρες επιρροής.
Μετά τη μάχη της Ιψού το 301 π.Χ., η Φώκαια εντάχθηκε στη Ελληνιστική Θράκη (δηλ. το βασίλειο του Λυσιμάχου) αλλά ο θάνατός του στο Κουροπέδιο (Λυδία) το 281 π.Χ. σήμανε την προσάρτηση στην Ελληνιστική Συρία.
Ως τον πρώιμο 2ο αι. π.Χ. η πόλη αποτελούσε άλλοτε κτήση των Σελευκιδών και άλλοτε των Ατταλιδών.
Στον πόλεμο της Ρώμης εναντίον του Σελευκίδη Αντιόχου Γ΄ (191 - 190 π.Χ.) η Φώκαια υποστήριξε τον τελευταίο, που ηττήθηκε σε ξηρά και θάλασσα από τους Ρωμαίους και τους συμμάχους τους, τους Ατταλίδες. Οι νικητές κυρίευσαν τη Φώκαια, κατέλαβαν τον λιμένα της και ύστερα από μία τοπική εξέγερση, την λεηλάτησαν (190 π.Χ.).
Ακολούθησε η ειρήνη της Απάμειας (188 π.Χ.) και η Φώκαια αναγνωρίστηκε ως αυτόνομη πόλη, υπό την Περγαμηνή επικυριαρχία. Στο Ατταλιδικό βασίλειο προσαρτήθηκαν νέα εδάφη που απλώνονταν από τον Ελλήσποντο ως τον Ταύρο, απομονώνοντας τους Σελευκίδες στο εσωτερικό της Ανατολής. Η περίοδος αυτή έληξε με το θάνατο του Αττάλου Γ΄ (138 π.Χ.-133 π.Χ.) που κληροδότησε το κράτος του στη Ρώμη το 133 π.Χ.
Ο Αριστόνικος, όμως, συσπείρωσε τους δυσαρεστημένους με τη Ρωμαϊκή ηγεμονία. Στην εξέγερση αυτή (133 - 129 π.Χ.) που καταπνίγηκε από τους Ρωμαίους, συμμετείχε και η Φώκαια. Διέφυγε, όμως, από τις Ρωμαϊκές κυρώσεις, με μεσολάβηση της Μασσαλίας.
Ρωμαϊκή Εποχή[]
Για τους επόμενους αιώνες η ιστορική πορεία της πόλης, είναι άγνωστη. Εξαίρεση αποτελεί μόνο η παραδιδόμενη ανακήρυξή της σε “civitas libera” (ελεύθερη πόλη) από τον Πομπήιο (49/48 π.Χ.).
Φαίνεται ότι συμμετείχε στην ευημερία που προέκυψε από την Pax Romana σε ολόκληρη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, όπως προκύπτει από τις φιλολογικές και αρχαιολογικές μαρτυρίες.
Βυζαντινή Εποχή[]
Εκ νέου εμφανίζεται η Φώκαια στις βυζαντινές πηγές, χωρίς όμως ιδιαίτερη σημασία.
Οθωμανική Εποχή[]
Κατά την οθωμανική περίοδο αναπτύσσεται ελληνικός οικισμός με το όνομα Παλαιές Φώκιες.
Υποσημειώσεις[]
Εσωτερική Αρθρογραφία[]
Βιβλιογραφία[]
Ιστογραφία[]
 Κίνδυνοι Χρήσης
|
|---|
|
Αν και θα βρείτε εξακριβωμένες πληροφορίες "Οι πληροφορίες αυτές μπορεί πρόσφατα Πρέπει να λάβετε υπ' όψη ότι Επίσης, |
- Μην κάνετε χρήση του περιεχομένου της παρούσας εγκυκλοπαίδειας
αν διαφωνείτε με όσα αναγράφονται σε αυτήν
- Όχι, στις διαφημίσεις που περιέχουν απαράδεκτο περιεχόμενο (άσεμνες εικόνες, ροζ αγγελίες κλπ.)